Nederlandse lezers vragen ons wel eens waarom we zo weinig aandacht geven aan de Radio 2 Top 2000 van de VRT. Ons antwoord is dan: omdat daar amper iets bijzonder over te vertellen valt. Behalve de naam doorstaat de VRT Radio 2 Top 2000 op geen enkele manier de vergelijking met de NPO Radio 2 Top 2000.
In Nederland is de NPO Radio 2 Top 2000 al 27 jaar een instituut op zichzelf. Het ‘project’ stond er vanaf de allereerste editie. Die werd in 1999 speciaal ontworpen in functie van de festiviteiten rond de eeuwwisseling en was in feite slechts eenmalig bedoeld. Door het enorme succes werd het een terugkerend gebeuren, een traditie die voor NPO Radio hét onevenaarbare hoogtepunt van het jaar vormt. En waar in verhouding dan ook extra middelen tegenaan worden gegooid (denk aan de stembus, de spectaculaire openingsshows van Bart Arens, het visuele luik vanuit B&G).
De Vlaamse editie startte in 2007 als de “1000 Klassiekers”, eveneens in de week tussen kerstmis en nieuwjaar. Pas sinds 2021 is het letterlijk omgevormd tot de Radio 2 Top 2000 die net als de Nederlandse versie 24/7 doorgaat. De laatste jaren doet de VRT hard haar best om ook de spektakelwaarde op te krikken (o.a. live-uitzending in Roeselare), maar het oogt allemaal nog verre van écht spectaculair. Het grootste deel van de tijd is er – op vlak van publieksparticipatie – op de beelden gewoon geen hond te zien. Bovendien rijdt de VRT ook nog eens zichzelf in de wielen door gelijktijdig De Tijdloze te programmeren.
Stemformulieren
Ook inhoudelijk en naar vormgeving is het contrast tussen beide versies enorm. Om te beginnen: in Nederland mag je als luisteraar stemmen op (minimaal) 5 tot (maximaal) 35 liedjes. In Vlaanderen mag je enkel een top 3 invullen. Als je een beetje muziekfan bent, dan pas je daarvoor al onmiddellijk.
Hoewel NPO Radio 2 – om manipulatie te voorkomen – terughoudend is met het vrijgeven van exacte data over het totale aantal stemmen, ligt het aantal deelnemers de laatste jaren steevast rond de 600.000 tot 750.000 unieke stemmers. In Vlaanderen heb je daar volledig het raden naar.
De optelsom van die beide elementen zorgt er in elk geval voor dat een zeer brede laag van de Nederlanders het gevoel heeft dat hun lijst ook breed wordt gedragen. In Vlaanderen regeert bij dit soort lijsten daarentegen enkel de grootste achterdocht over de feitelijke samenstelling. Terwijl wij als Vlamingen de term ‘achterdocht’ eerder aan de Nederlanders zouden moeten toedichten.
Wel of niet vooraf bekend maken
Een belangrijk cultuurverschil is dat de Nederlandse lijst – niet alleen de Top 2000 overigens – gewoon integraal openbaar wordt gemaakt zodra die klaar is. Je weet dus als luisteraar ruim vooraf welke liedjes wanneer komen. Het is een belangrijk werkinstrument om de betrokkenheid aan te wakkeren en is in die zin vergelijkbaar met Arbeidsvitaminen, waarvan de playlists al in de jaren ’60 vooraf in de kranten of weekbladen stonden (zelfs in de Vlaamse). Dat weerhoudt er dus niemand van om te luisteren, integendeel. Zou de Veronica Top 40 ooit een instituut zijn geworden zonder dat gegeerde ‘gedrukte exemplaar’ in de platenwinkels (de Vlaamse incluis)?
In Vlaanderen weet je vooraf doorgaans niets over dit soort lange hitlijsten. Het argument was dat het ‘spannend’ moest blijven en het je verplichtte om te blijven luisteren. Onzin, natuurlijk en dit jaar kan je zowaar de Top 2000 voor het (vermoedelijk) eerst gewoon vinden, mits je wat zoekt in de verschrikkelijke doolhof van VRT MAX. Enkel over de precieze volgorde van de eerste twintig wordt de spanning erin gehouden, omdat hiervoor nog een aparte stemronde loopt.
Het is, voor zover we weten, pas een recente mentaliteitswijziging van de Vlaamse Radio 2 om de (bijna) integrale lijst toch eindelijk vooraf te publiceren. Al doen ze het dan wel op een diefje, want heel weinig luisteraars lijken dit (al) te weten. In elk geval (1) was er vanuit de VRT nooit enige communicatie daarover en (2) was hierover zelfs geen enkele vermelding in de eigen nieuwsbrief van Radio 2. In vergelijking met Nederland heeft de VRT dus nog veel werk te verzetten met het “in beeld brengen” van de lijst als echt instrument. Overigens: bij de Tijdloze Countdown, die eveneens loopt tussen kerst en nieuwjaar, wordt de lijst online nog steeds gewoon live aangepast, naargelang die vordert. Het toont aan dat de VRT hier op twee gedachten blijft hinken.
Wel of geen piek
In Nederland is de impact van de lijst al jaren fenomenaal, met cijfers richting de 10 miljoen luisteraars en een dagelijks marktaandeel van dik 40 procent (op de finaledag zelfs boven de 50 procent). Dat is dik drie, vier keer het gewone marktaandeel van NPO Radio 2. Dat fenomeen werd pas echt duidelijk sinds er in Nederland wekelijkse luistercijfers beschikbaar zijn.
Niets echt tastbaars daarvan in Vlaanderen. De CIM RAM wordt nog gemeten over een periode van vier maanden en vertoont geen speciale piek voor Radio 2, dat integendeel op vijf jaar tijd zwaar marktaandeel verloor en in de najaarsgolf amper een procentje of zo beter doet dan in de andere twee golven. Volgend jaar, met de introductie van CIM ONE, zal de analyse van de (eventuele) impact van de Radio 2 Top 2000 wellicht iets beter kunnen gemaakt worden.
Gescheiden geesten
Dan zijn er natuurlijk nog de muzikale verschillen. De VRT-lijst is eerder een verzameling van de ultieme familie-hits, met nadruk op ambiance (vrolijke pop en disco) en uiteraard de eigen Vlaamse muziekgeschiedenis. De NPO-lijst is, naast de aanzienlijke portie eigen Nederpop, veel meer een cultureel monument voor de pop- en rockgeschiedenis, met focus op muzikale diepgang en “meesterwerken”. Een goed voorbeeld van dat contrast is The George Baker Selection: in Vlaanderen enkel genoteerd met het triviale “Una Paloma Blanca” (dankzij TikTok opnieuw een wereldhit in 2025), maar in Nederland enkel genoteerd met “Little Green Bag”, kwalitatief hun grootste standaard.
De geest van beide lijsten is dus heel anders, zelfs al is er een overlap van bijna 900 liedjes vooral in de jaren ’70 en ’80. De NPO-lijst lijkt ook iets sneller te vernieuwen met modernere klassiekers (Coldplay, Imagine Dragons) dan de VRT-lijst. In beide lijsten echter blijven de jaren ’80 op kop, gevolgd door de jaren ’70, maar specifiek in de jaren ’80 is er in Nederland een grotere focus op new wave en alternatieve rock, waar dat in Vlaanderen meer de toegankelijke classics blijven (Bryan Adams, Fleetwood Mac, synthesizerpop, dansbare hits).
Het respect voor het muzikale erfgoed van de jaren ’60 is ook groter in Nederland dan in Vlaanderen. In Vlaanderen is het Franse chanson logischerwijze beter vertegenwoordigd, al krijgt onze eigen Stromae in Nederland wel vijf noteringen (slechts drie in Vlaanderen) en gaven ze ginds intussen wel een klassieke status aan “Voilà” (Barbara Pravi, de Franse inzending aan het songfestival van 2021 dat in Rotterdam plaatsvond).
De gemiddelde positie van de overlappende jaren ’70 nummers is in de Nederlandse lijst vaak veel hoger dan in de Vlaamse lijst, waar de “ambiance”-nummers uit de jaren ’80 en ’90 vaker de top bestormen. De grootste breuk merk je in de jaren ’90 en ’00, waar Vlaanderen massaal kiest voor de eigen Belpop, terwijl de Nederlandse lijst in die jaren gedomineerd wordt door Britpop en de bloei van Nederlandse bands als BLØF en Anouk.
Kortom, in Vlaanderen durft – of mag of wil – de Top 2000 totaal niet uit de eigen steeds enger wordende veilige cocon van Radio 2 zelf te breken, terwijl de Nederlanders zich zonder schroom van hun meest eclectische kant durven tonen én daarmee ook nog eens half Nederland een feestelijke topweek bezorgen.
Herinner u dat ook in de pioniersjaren van Veronica’s Top 100 Aller Tijden deze lijst muzikaal fors afweek van de doordeweekse muziek van dat scheepje. Zonder die lijst zouden “Child in Time” of “Stairway to Heaven” (en nog vele andere) nooit de brede klassiekers zijn geworden die ze nu zijn. Het publiek gebruikte die lijst als een unieke kans om barrières te doorbreken. Veronica toen en sinds een kwarteeuw NPO waren steeds slim genoeg om daarin mee te gaan. De Vlaamse Radio 2 is dat duidelijk niet.
Gebrek aan ‘deejays’
Tot slot moeten we ook de presentatie-invulling vermelden en ook hierin kan het contrast tussen de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden niet groter zijn. De Vlaamse Radio 2 heeft amper ‘deejays’ die term waardig. Slechts twee van de acht mensen in het presentatieteam van de Top 2000 kun je ook goeie dj’s noemen. U mag de namen zelf invullen, moeilijk is dat niet. Terwijl je voor dit soort programma echt wel ‘deejays’ nodig hebt, geen ‘presentatoren’, hoe vakbekwaam die ook mogen zijn. Het is natuurlijk een oud zeer, want de VRT had nooit een echte traditie in echte swingende dj-radio volgens het Britse en Amerikaanse recept, waar de Nederlandse NPO die (sinds de jaren ’70) wel heeft. In Nederland zijn de 12 plekjes voor de Top 2000 ieder jaar weer erg duur en gegeerd. Elke verschuiving in dat team gaat meteen breed in het medianieuws en in de commentaren.
Als uitsmijter: op de Vlaamse videostream zie je sommige presentatoren in Roeselare ongegeneerd voicetracks inblikken, die dan enkele minuten later worden uitgezonden, terwijl de presentator in beeld met iets anders bezig is. In Nederland zou zo iemand onmiddellijk, met pek en veren beladen, worden buitengedragen.
Uitsmijter bis: we stellen al drie dagen op rij vast dat bij VRT MAX de videostream zonder beeld blijft op Radio 2 Vlaams-Brabant (waar de Radio 2-stream van deze auteur standaard naartoe gaat). Om beeld te hebben moeten we telkens switchen naar een andere provincie. Het moet zijn dat geen enkele luisteraar daar wakker van ligt, anders zou zo’n storing nooit dagenlang mogen duren. (RDS)
