Vanaf vandaag zijn in de VS de fameuze ‘tariffs’ in voege gegaan. Dat bracht ons op een idee voor een leuke oefening. Hoe Amerikaans klinken eigenlijk de doorsnee playlists van onze toonaangevende Vlaamse radiostations? Héél erg Amerikaans, zo blijkt.
Het lijkt ons niet zo onlogisch om de vraag eens te stellen. De Amerikaanse muziekindustrie weegt immers wereldwijd heel zwaar, al vele decennia. Dat betekent ook dat een flink deel van de auteursrechten die ook hier in ons land worden geïnd richting de VS stromen.
Ook onze radiostations betalen uiteraard auteursrechten. Voor de commerciële radiosector komt dat in theorie neer op 2,8 procent op de eerste inkomstenschijf en 1,5 procent op de inkomsten boven een bepaalde drempel. Het is niet bekend hoe dat specifiek voor de (met publieke middelen gefinancierde) VRT-radio’s wordt berekend. We wagen ons hier dus niet aan absolute bedragen, maar het loopt voor de ganse radiosector samen in elk geval jaarlijks in de miljoenen euro’s.
Dat maakt het – wat ons betreft – nuttig om het Amerikaanse muzikale gewicht in de Vlaamse radio-playlists even in kaart te brengen. Met de huidige mogelijkheden van AI blijkt dat zelfs niet zo moeilijk (mits je voldoende oplet en de analyses uiteraard controleert op eventuele fouten). Onze radiostations maken het ons wat dat betreft niet zo moeilijk. Er staan totaal geen onbekende liedjes of artiesten in waar de AI eventueel zou kunnen over struikelen.
Het resultaat is opmerkelijk: bij 8 van de tien gecontroleerde radiostations komt minstens 1 op 3 liedjes overduidelijk uit het land van Uncle Sam. Bij Play Nostalgie blijkt dat zelfs meer dan helft en bij zusje Nostalgie Plus is het niet veel minder. Daarentegen klinkt TOPradio van alle zenders het minst Amerikaans, al is dat toch ook nog altijd één op vijf liedjes.
- Play Nostalgie: 52,7 procent (39 op 74 liedjes)
- Nostalgie Plus: 45,6 procent (41 op 90 liedjes)
- Qmusic: 43,4 procent (33 op 76 liedjes)
- Radio 1: 40,9 procent (18 op 44 liedjes)
- JOE: 40,5 procent (30 op 74 liedjes)
- Studio Brussel: 35 procent (28 op 80 liedjes)
- MNM: 34,5 procent (30 op 87 liedjes)
- Willy: 34,1 procent (31 op 91 liedjes)
- Radio2: 28,8 procent (19 op 66 liedjes)
- TOPradio: 21,1 procent (19 op 90 liedjes)
Hoe gingen we concreet te werk? We namen voor elk radiostation de playlist van dinsdag (gisteren, 8 april) in de ochtend en voormiddag (van 6 tot 12 uur), wat per definitie de hoogst scorende radio-uren zijn. Voor al deze zenders is een steekproef van 6 uur in principe ruim voldoende om op deze vraag een betrouwbaar antwoord te krijgen. Bij Radio 1 namen we de playlist van afgelopen vrijdag (omdat daar, nu tijdens de paasvakantie, de Classics 1000 bezig is).
We vroegen ook bewust een conservatieve berekening omdat je bij sommige liedjes of artiesten/bands het strikte VS-gehalte niet echt zwart op wit kunt bepalen. Denk pakweg aan Brits-Amerikaanse duetten als Elton John/Kiki Dee of George Michael/Aretha Franklin. De AI kijkt dan naar wie artistiek het zwaarst weegt. Bij een band als Fleetwood Mac (oorspronkelijk Brits, maar deels geëvolueerd naar Amerikaans) besliste de AI om hen toch als Amerikaans mee te tellen en daar zijn we in meegegaan. Daarentegen: de nieuwe single van Sam Bettens – Belg die al jaren vanuit Amerika werkt – telt gewoon als Belgisch. Artiesten als The Weeknd of Neil Young worden, ondanks hun sterke band met de VS, toch als Canadees geteld.
Welke AI gebruikten we? We deden eerst de test met meerdere bekende AI-chatbots. Uiteindelijk vonden we dat Grok (jawel, van Elon Musk) in dit geval met de duidelijkste en meest correcte analyses kwam.
Veel te kort door de bocht dit. Zes uurtjes snel analyseren en er een conclusie uit trekken. Zit bv tss 10-12 op Willy het programma Class X, met veel meer oude muziek tot ongeveer 2010. In de namiddag en avond draaien ze wel nieuwe muziek, waaronder veel nieuwe Belgische groepen.
Bij stations als Radio 1 en Willy, met een meer eclectische programmatie, kun je daarover discussiëren, maar je moet bij radio toch vooral kijken naar het luistergewicht. Dat was een zeer bewuste keuze. Ook bij Willy en Radio 1 is de grafiek duidelijk: de piek ligt altijd in de ochtend en de voormiddag. Wat ben je écht met meer Belgische muziek in de avond als er dan amper nog een fractie luistert? Bij Radio 1 smukken ze ook al jaren hun totale aandeel Vlaamse muziek op in de nachtelijke uren. Omdat ze nu eenmaal hun verplichte minimumquota moeten halen. In Frankrijk en Wallonië moeten de zenders hun verplichte Franstalige quota tijdens de daguren halen, of er zwaait wat.
Akkoord als je bedoelt dat de steekproef van Radiovisie onvoldoende is om tot op wetenschap gestoelde conclusies te komen. Rekening houdend met de quota Nederlandstalige muziek die zowel Radio 1 en Radio 2 zichzelf opleggen, was hun bedoeling volgens mij een aanwijzing te geven over de positie van Amerikaanse muziek in de muzikale programmatie op de Vlaamse zenders, wat volgens mij gelukt is.