Als er in een verre, hopelijk meer vredevolle toekomst, series of films gemaakt worden over de oorlog in Oekraïne, dan is er ginds alvast één radiostation dat momenteel hiervoor een pakkend scenario aan het schrijven is. Kraina FM is sinds enkele weken aan het uitgroeien tot ‘Oekraïne’s radiostation van nationaal verzet’.
We zagen de naam Kraina FM op 4 maart een eerste keer opduiken in een eerder summier berichtje van Kronehit, al vele jaren de populairste – want in feite ook de enige – private landelijke popradio op FM in Oostenrijk. Het station liet weten dat het radioapparatuur liet bezorgen aan Kraina FM in Kiev, een Oekraïens privaat radionetwerk dat bestaat sinds 2016 en dat blijkbaar wordt gerund door ene Karl Habsburg-Lorraine, zowaar een kleinzoon van de laatste Oostenrijkse keizer.
Kraina FM – Kraina betekent letterlijk ‘land’ – was in vredestijd een onafhankelijk en lichtvoetig commercieel pop- en rockstation, met veel humor in de presentaties en occasioneel wat nieuwsflitsen. Muzikaal bestond het format uitsluitend uit binnenlandse producties. Het netwerk, met zo’n 15 vaste medewerkers, heeft/had lokale FM-frequenties in 28 Oekraïense steden, samen goed voor één miljoen dagelijkse luisteraars. Kraina FM beschikt ook over moderne infrastructuur, waarbij alle programmaonderdelen via de ‘cloud’ kunnen worden gestuurd. Technisch waren ze dus zeker mee met het huidige westerse radiomodel.
Gevlucht uit Kiev
In Oekraïne schakelden vanaf 24 februari, toen de Russische troepen hun inval startten, zowel de openbare als het gros van de private radiostations over op het centrale noodprogramma van UR-1 van Radio Oekraïne. Kraina FM bleef, als een van de weinige, wel in de ether met eigen programma’s, vanuit Kiev, maar de radioploeg raakte volledig versnipperd en men zag al na een paar dagen in dat dit niet houdbaar was. De apparatuur die Kronehit liet bezorgen moest dan ook dienen om Kraina FM te kunnen herlocaliseren buiten Kiev.
Het bleef echter wazig hoe het de radiozender verging. Op 8 maart publiceerde het Duitse Radio Regenbogen een kort interview met Bogdan Bolkhovetsky, algemeen directeur van Kraina FM. Bleek dat, door een stom toeval, drie medewerkers elkaar troffen in een – om veiligheidsredenen niet nader genoemd – skidorpje, ergens in de Karpaten, in de buurt van de grens met Roemenië. Ze waren er op 27 februari aangekomen en hadden er inmiddels – mede dankzij de materiële hulp uit Oostenrijk – een elementaire noodstudio geïnstalleerd in een piepklein lokaaltje, het enige dat nog vrij was in het door vluchtelingen overspoelde dorp.
“Ons team zit overal verspreid”, vertelt hij. “Een personeelslid is ergens landinwaarts, we hebben alleen ’s nachts contact met haar. Dan kan ze een aantal van onze berichten ontvangen en een aantal berichten terugsturen. Sommigen bleven achter in Kiev en verstopten zich in kelders. Door een enorm toeval zijn we met z’n drieën hier in de Karpaten. Er worden nog twee medewerkers vermist.”
“Ga dan maar radio maken”
Gisteren dan bracht de Amerikaanse krant The New Yorker een uitgebreid artikel én een prachtige podcast – hieronder te beluisteren – over hoe Kraina FM op die enkele weken zichzelf volledig transformeerde van een lichtvoetige muziekzender tot een baken van nationaal verzet.
Het stuk is opgebouwd uit gesprekken met Bolkhovetsky en Roman Davydov, een vaste huisstem van Kraina FM. Hun beider families zijn intussen naar Europa gevlucht en zelf hadden ze zich aangemeld voor militaire dienst, zoals verplicht is voor alle mannen. “Wat kunnen jullie?”, vroegen ze daar. “We kunnen radio maken”, antwoordden ze. Waarop de plaatselijke commandant zei: “Wel, ga dan radio maken.”
Op dit moment zou Kraina FM nog te beluisteren zijn in een twintigtal steden, maar eigenlijk weet men het zelf niet met zekerheid. In Kiev is de zender zeker nog in de lucht – of opnieuw in de lucht – maar in Kharkov, de tweede grootste stad, is vrijwel alle infrastructuur vernield.
Humor over de Russen
In de eerste week ging de berichtgeving bijna uitsluitend over de Russische opmars, maar vanaf de tweede week veranderde de toon van het station drastisch. Kraina FM begon een rol op te nemen als coördinator van de humanitaire logistiek en zond berichten uit over welke steden wat nodig hadden. En er kroop ook opnieuw een lichter kantje in de programmering. “In die eerste week dachten we echt niet aan iets grappigs”, zegt Davydov. “Nu maken we ook humor over Russen – behoorlijk agressieve humor – maar ook poëzie, patriottische poëzie.”
Een soort Oekraïense kerstman vertelt ’s avonds en ’s nachts kinderverhalen en een psycholoog geeft continu tips en advies over de zorg voor kinderen: “Blijf vriendelijk met ze, toon liefde, luister en spreek niet tegen wat het kind zegt”. Muzikaal ligt de focus van het station nu vooral op rock en liedjes met een meer inhoudelijke betekenis.
“Op een dag vertelde een televisieproducent in Kiev ons dat het leger dringend honderd laptops nodig had, omdat een voorraad was vernield door een bominslag. We deden de aankondiging elk kwartier. Twee uur later belde het leger terug; ze hadden genoeg laptops. Toch bleven laptops binnenstromen”, aldus Bolkhovetsky.
Vrijwilligers uit Duitsland, Polen en zowaar zelfs enkele Russische vrienden helpen om de programmatie zo goed mogelijk te stroomlijnen. Toch blijft het bijzonder moeilijk werken, vooral door het haperende internet in het dorpje. Dat maakt het enorm stresserend is om de bijdrages te uploaden naar de servers. Luister hieronder naar de podcast van The New Yorker, hij is écht de moeite waard.
Mooi verhaal !