Het begon met het lenen van platen
‘Enkel de zon gaat voor niks op’. ‘Gratis bestaat niet’. ‘Koken kost geld’. Om het bij deze drie boutades te houden en meteen de toon van dit verhaal te zetten. Ook radiomaken moet betaald worden. Dat gebeurt op twee manieren. Publieke omroepen gebruiken belastingsgeld (vaak aangevuld met reclames) en commerciële zenders helemaal op zichzelf. Dat reclame en radio elkaar zouden vinden, dat was vanaf het prille begin een duidelijke zaak. Maar waar begon het? Wie was het eerste?
Luisteren naar de radio was een nieuwe ervaring in het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw. Uit een krantenadvertentie van toen lees ik dat ‘vooral jongens helemaal in de ban waren van deze opkomende technologie’. Het Amerikaanse warenhuis Joseph Horne in Pittsburgh adverteerde dat je met deze kant-en-klare radio-ontvangers ieder lokaal uitzendstation kon ontvangen. “Commerciële radio is nog slechts enkele weken van ons verwijderd”.
Het toestel op de foto bovenaan is een uitvinding van Frank Conrad (Pittsburgh, 4 mei 1874 – Miami, 11 december 1941). Een Amerikaans elektrotechnicus, uitvinder en radiopionier. Hij begon met de eerste reguliere radio-uitzending vanuit zijn garage in Wilkinsburg en was verantwoordelijk voor de oprichting van de eerste commerciële zender ter wereld: KDKA.
In 1912 raakte Conrad steeds meer geïnteresseerd in radio en bouwde hij, voor een weddenschap, zijn eerste radio-ontvanger om daarmee de tijdsignalen op te vangen van de Arlington Virginia Naval Observatory. Vervolgens stak hij, in zijn garage, een 15 Watt radiozender (8XK) in elkaar waarvan de signalen hoorbaar waren in heel Pittsburgh.
Conrad zond iedere woensdag- en zaterdagavond twee uur lang uit. Toen in 1917 alle civiele amateur radio-uitzendingen, als gevolg van de Eerste Wereldoorlog, moesten worden beëindigd, stelde hij zijn kennis en apparatuur ter beschikking voor militaire doeleinden.
Hij hervatte zijn radio-uitzendingen in oktober 1919. Het grootste gedeelte hiervan werd gevuld met muziek. Conrads zonen waren getalenteerde musici. Die waren dan ook vaak live te beluisteren, daarnaast waren ook al platen te horen. Toen zijn eigen collectie grijs was gedraaid huurde hij, in ruil voor reclame, platen van de lokale platenzaak.
Met financiële steun van Westinghouse Electric & Manufacturing Company, die een lucratieve markt zag opkomen van radio-ontvangers, zette Conrad midden oktober 1920 het eerste commerciële radiostation ter wereld op: KDKA. De eerste uitzending vond plaats op 2 november, net op tijd om verslag te doen van de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezing tussen Warren Harding en James Cox. Die eerste – een republikein – won. (TB)
