In West-Vlaanderen heeft Guldensporenstad Kortrijk steeds een nauwe band gehad met het medium ‘radio’. Nog opvallend: in alle andere Vlaamse provincies heeft de publieke omroep z’n uitvalsbasis in de hoofdstad, maar niet in de kustprovincie. Niet helemaal onlogisch want de radio gaat er verder dan waar ook diep terug in de tijd en was goed voor vele opvallende primeurs in de radiogeschiedenis.
Lang wachten op nieuw omroepgebouw
In de tweede helft van de jaren 50, en zeker door Expo 58 – de wereldtentoonstelling op de Heizel in Brussel – begon de televisie aan een steile opmars. Doemdenkers schreven meteen over het ‘verouderde medium radio’. In 1960 werd de ‘omroepwet’ aangepast. Het N.I.R. werd BRT – Belgische Radio en Televisie. Een tweede radionet moest de gewestelijke omroepen groeperen en er kwam een netwerk van FM-zenders die betere ontvangst/kwaliteit moest garandeerden.
In de Kortrijkse Rijselsestraat bleef de tijd evenwel stilstaan, mede door het BRT-monopolie. Het bijgebouwtje in de tuin van het nummer 16 voldeed echter al lang niet meer aan de meest recente eisen. De eerste plannen voor een nieuw onderkomen waren al gesmeed in 1958 maar het duurde toch nog tien jaar vooraleer men zicht had op de plek waar de eerste steen zou worden gelegd. Valère Arickx werd in 1971 de nieuwe productieleider van de West-Vlaamse gewestelijke zender. Pas op 20 september 1978 kon hij de verhuis naar het nieuwe omroepgebouw aan het Conservatoriumplein bekend maken.
Een nieuw fenomeen duikt op
In de jaren 70 kondigde de BRT de zenderkleuring aan. Het eerste radionet BRT 1, zou een informatiezender worden, BRT 2 de nationale ontspanningsradio met regionale informatie. Er was ook nog BRT3, dat één en al cultuur moest uitdragen. Aan het eind van dat decennium was daar plots een totaal nieuw fenomeen: vrije radio. Met veel vallen en opstaan vormden ze al heel snel een heus blok tegenover de publieke omroep. Die zat vast in ouderwetse patronen en mocht ook geen reclame uitzenden.
De luisteraars rolden meteen de rode loper uit voor lokale en zelfs hyper lokale radio. Ze kregen meer populaire muziek en programma’s die dichter bij de bevolking stonden te horen. De vrije radio introduceerde ook nachtuitzendingen (24/7), lokaal nieuws, omarmde het verenigingsleven, hield vast aan een horizontale programmering, zond wel reclame uit en zorgde voor heel wat interactie met de luisteraars.
Dan maar de taalgrens over
Vrije radio dus. En daarbij speelde Kortrijk alweer een hoofdrol. In 1979 namen enkele personen het initiatief om de stad te verblijden met een vrije radio. Toen nog zo illegaal als het maar kon. Twee Kortrijkzanen, een Harelbekenaar en een Geluwnaar kondigden de start van Radio Zuid aan op 1 april 1979. Het station was het logische vervolg van het eerder onregelmatig uitzendende zondagse Radio Gemini. De piraat was heel sporadisch enkele uren in de lucht geweest, vanuit diverse locaties in Zuid-West-Vlaanderen.
Er werd een info-campagne opgezet in kranten en weekbladen en men mocht zelfs bij de gewestelijke omroep één en ander gaan toelichten in het druk beluisterde middagprogramma van wijlen Jan Debruyne. Aan het Conservatoriumplein keken ze verbaasd op dat net in hun eigen speeltuin een ‘concurrent’ zou opdagen. Maar zover kwam het niet. Nog vooraleer de eerste uitzending in de lucht zou gaan werd de zender, met enig machtsvertoon, door de lokale B.O.B. (Bewakings- en opsporingsbrigade) in beslag genomen.
Van een hindernis meer of minder lagen de initiatiefnemers echter niet wakker. In Wallonië was de overheid heel wat toleranter tegenover ‘la radio libre’. Men trok de taalgrens over om vanuit Herseaux, in een piepklein huisje (foto bovenaan), opnieuw te beginnen. De naam Zuid verdween en Gemini verrees als een feniks. Op 23 december 1979 ging de eerste live uitzending de lucht in (foto’s onder). Gemini was de eerste ‘vrije radio’ in België die niet door studenten was opgericht.
° Morgen deel 4
° Thierry Missiaen. Met dank aan Peter Van Herzeele, Bernard Pauwels en de Stad Kortrijk.
