Column: Radio in lijstjes – 1

Radio is mijn vriend. Muziek is mijn boezemvriend. Of vice versa. Radio en muziek gaan hand in hand. Ieder radiostation heeft een eigen muziekprofiel. Of zelfs geen en wordt alle muziek ad random gedraaid. Dat is op zich ook een format. Muziek in lijstjes dus, daar gaat het over in deze rubriek.

De lijst der lijsten!

De verhalen hoe nummers of artiesten door de radio tot eenzame hoogte worden getild en wereldhits werden. Een hype veroorzaakten, een nieuw muziekgenre dat ontstond of de one hit wonders. Hitlijsten zijn de bewijzen, de rapporten, de blijvende herinneringen. Met een zekere regelmaat, op zaterdag, zal het vanaf nu ook over de grote vrienden van de radio, de muziek en de lijstjes gaan.

Het was en is zeker geen toeval, dat de best beluisterde radioprogramma’s bijna altijd hitparades waren en zijn. De hitparade en z’n jongere neefje; ‘de tipparade’. Die vind ik soms nog leuker. Het zijn de liedjes die kans maken om een hit te worden. In 1967 startte Rob Out van de toenmalige zeezender Veronica een lijst met twintig platen, ongenummerd.

Het waren de liedjes die een kans maakten voor een plekje in de ‘Veronica Top 40’. Ook de persoonlijke, de eigen hittips van de deejays waren er terug te vinden. Op 15 juli 1967 werd een rangorde van 1 tot 20 aangebracht en kreeg de uitzending de officiële naam ’Tipparade’. In 1969 werd de lijst uitgebreid tot dertig nummers.

Lijst zonder lijn

In een hitparade is nooit een muzikale lijn terug te vinden. Zo kan er na een rocknummer een schlager voorbij komen. De luisteraar wil enkel de grootste successen van het ogenblik op een rij horen. In de gouden jaren waren de lijsten een begrip en houvast voor de platenindustrie, de platenboer, discotheken en voor de radiostations zelf. Tegenwoordig is de impact flink afgezwakt. Zijn er teveel hitparades? Zeker!

De formule ligt ook aan de basis van het ontstaan van bekende ‘Top 40’-stations in de USA, de CHR (Contemporary hit radio). In Europa brak het format voor het eerst potten vanaf 1964 via de zeezenders. De zenders maakten de hitparades belangrijk voor de platenwereld en omgekeerd. Jackpot ! Met omkooppraktijken, cadeautjes voor muziekhandelaars en platenwinkels, dumping methodes… Dit allemaal om de lijst te beïnvloeden. Pas later werd de verkoop door een deurwaarder gecontroleerd om fraude tegen te gaan.

Bedacht om te blijven

De hitparade is een ‘vondst’ van de platenmaatschappijen. Over de uitvinder bestaan uiteenlopende verhalen. In de jaren dertig van vorige eeuw hadden drie Amerikaanse platenreuzen: RCA-Victor, Decca en CBS, ieder een eigen top 10-lijstje dat ze lieten publiceren in het muziekblad Billboard. Niet gebaseerd op de verkoop, maar gewoon tien nummers uit hun catalogus die ze wilden aanprijzen.

Later kwam datzelfde Billboard op het idee om die afzonderlijke lijsten te laten voor wat ze waren en zelf te starten met een algemene lijst, zonder onderscheid tussen platenfirma’s. Een overzicht uitsluitend gebaseerd op officiële verkoopgegevens. Binnen de kortste tijd werd de Billboard-lijst een steunpilaar voor de hele Amerikaanse muziekwereld. Deze status werd nooit meer afgegeven. Tegenwoordig is de ‘HOT 100’ nog steeds de meest vooraanstaande lijst ter wereld.

Thierry Missiaen

In een volgende aflevering gaan we dieper in op ‘Billboard’ en de ‘charts’ in de VS. ‘Charts’, het woord dat van ‘record chart’ komt, of simpelweg ‘tabel of muzieklijst’.

---