Het is 1959, het jaar dat die ene klok niet genoeg sloeg. Wie in de jaren zestig van de vorige eeuw actief was bij een ziekenomroep weet wat experimenteren is. Steeds opnieuw werden nieuwe programma-ideeën bedacht en werden er vervolgens één of meerdere technici bijgeroepen om uit te vissen of het allemaal wel kon uitgevoerd worden. Het leidde tot de meest vreemde uitzendingen. Maar ook via de landelijke en regionale omroepen werden tal van technische sprongetjes gemaakt om uiteindelijk te komen tot een stuntje.
Groningen – Hilversum
We gaan terug naar de jaarwisseling van 1959 naar 1960. In het studiogebouw van omroepvereniging NCRV in Hilversum was het idee ontstaan om het nieuwe decennium te beginnen met twaalf slagen van een statige klok. Er werd gekozen voor het geluid van de Martinitoren in Groningen: ‘Als stenen getuigenis in de tijd geworteld en sinds vier eeuwen het emotionele richtpunt van historisch bewustzijn van de noordelijke provinciën dient om 12 uur het tijdstip aan te kondigen van een nieuw decennium.’
Maar hoe kreeg je het klokkengelui tijdens een live-uitzending vanuit Groningen in Hilversum? Er werd uitgebreid intern overleg gepleegd, waarna de hulptroepen werden ingezet. Er werd dankbaar gebruik gemaakt van een technicus van het Groninger Elektriciteit Bedrijf (GEB) en van de knowhow van een werknemer van de RONO, de toenmalige Regionale Omroep Noord en Oost. Destijds actief voor de provincies Friesland, Groningen, Drenthe alsook Overijssel.
Live is ‘echter’
Uiteraard had men een opname kunnen maken op een van willekeurige dag als de klok twaalf keer sloeg, maar men wilde en zou het geluid live uitzenden via een lijnverbinding. Het was veel directer, maar niet zonder risico’s. Ook was aan bod gekomen dat de klokken van de Martinitoren soms wel eens één klap te weinig te gaven. Maar rond middernacht op oudejaarsavond, zou in de meeste families om het hardst worden meegeteld, zodat het klokkengelui toch naar de achtergrond zou verdwijnen.
En ja hoor, de Martinitoren deed het weer, of beter gezegd, deed het niet: er was een slag te weinig! Het moet voor de betrokken technici, in zowel de toren als in Hilversum, een rare ervaring zijn geweest dat het om middernacht niet twaalf maar elf uur sloeg. Hoog in de Martinitoren zat GEB-technicus, de heer Meijer. Eén van zijn gewone taken was het onderhoud van Martini-uurwerk. Die bewuste oudejaarsavond was hij al na tienen naar boven geklommen.
De huidige Martinikerk is een hallenkerk uit de vijftiende eeuw. Tijdens het kortstondige bestaan van het eerste bisdom Groningen (1559-1594) deed ze dienst als kathedraal.
Hij hield zich vooral bezig met het luisteren naar de ‘hartslag’ van het uurwerk en het nauwkeurig afstellen van de mechaniek, zodat geen enkele seconde te vroeg of te laat de twaalf slagen te horen zouden zijn. Met behulp van een draagbare radio wist hij om 23:00 uur de klok precies goed te zetten. Een andere rol was weggelegd voor RONO-hoofdtechnicus, Jan Deddens. Hij verzorgde beneden vanuit de Martinikerk de techniek, de verbinding tussen de kerk en de studio in Hilversum.
250 meter
Hij maakte naast de lijnverbinding ook gebruik van een zogenaamde decorluidspreker, waardoor hij het zachte getik van het uurwerk kon horen. Uiteraard knalden er met regelmaat andere geluiden door, immers velen waren al vervroegd vuurwerk aan het afsteken. In de ochtend had hij 250 meter kabel in de toren aangebracht voor twee microfoons, die zowel het geluid van het uurwerk als het slaan van de klokken dienden weer te geven.
Ruim voor middernacht werd de lijnverbinding tot stand gebracht. Bij Hilversum I was een dominee ingehuurd om het oude jaar uit te bidden. Helaas ging het niet alleen fout met het aantal klokslagen, ook de dominee was nog niet klaar toen 1960 als was begonnen. De zachte tikken van het uurwerk waren doorheen zijn gepraat te horen en toen kwamen de slagen van de klok terwijl de dominee nog aan het bidden was.
De uitzending vanuit Groningen duurde slechts een halve minuut, daarna werd overgeschakeld naar een andere lijnverbinding. Een reportage vanaf de Euromast in Rotterdam. In de Martinikerk werden, met ondersteuning van een PTT die de lijnverbinding bewaakte, alle apparatuur en kabels opgeruimd en kon om vijftien minuten na middernacht in het nieuwe decennium het licht worden uitgedaan. 1960 was ingeluid!
