Hans Knot geniet drie weekjes van een welverdiende vakantie. Een voorafname op de echte zomervakantie. Twee zondagen lang neemt André van Os daarom deze column over. In twee delen vertelt hij over de Nederlandse inbreng bij Trans World Radio. Op 14 juli is Hans weer terug.
Radio met de hulp van God
Hier wordt ook duidelijk wat er schuil gaat achter het opschrift Trans World Radio op het naambordje naast de voordeur: een machtige internationale en interkerkelijke evangelisatie-omroep, die met zijn imposant zendvermogen in Zuid-Frankrijk en op Bonaire en uitzendingen in 27 talen bijna iedere bewoner van deze aardbol kan bereiken.
De heer Van der Steen zorgt voor de Nederlandse en Vlaamse programma’s en een gratis verspreid gestencild maandblaadje, maar ontvangt daarvoor als directeur van de stichting Trans World Radio voor de Benelux-landen géén salaris. Integendeel, alle materiaal- en portokosten èn de huur van de zendtijd (TWR heeft enkele zenders van het commerciële Radio Monte Carlo exclusief afgehuurd) komen voor zijn rekening. Dit betekent onder meer dat hij voor die uitzendingen alleen al iedere week 145 dollar, voor een kwartier zendtijd op de middengolf en 53 dollar voor een kwartier op de korte golf, op tafel dient te leggen.
Het is duidelijk: het werk en het huishouden moeten drijven op de vrijwillige giften van de door deze evangelisatie aangegrepen luisteraars. En kennelijk komt dat geld – ook al wordt noch in de uitzendingen, noch in publicaties, noch in dia-lezingen om bijdragen gevraagd. Toch komt het in voldoende mate binnen om deze zeer Amerikaans getinte, maar zeker niet sektarische zendingsactiviteit te kunnen volhouden. Het blijft, althans voor het sceptisch oog van de buitenstaander, een zeer onzekere zaak. Trans World Radio noemt zich trouwens ook ‘a venture in faith’, letterlijk vertaald als ‘een waagstuk in het geloof’.
Elk land dat uitzendingen verzorgt, is zelf verantwoordelijk voor alle financiële consequenties. Met dien verstande dat in de huur van de zendtijd ook nog een bedrag is inbegrepen om de uitzendingen mogelijk te maken voor de Oost-Eeuropese landen, waar, zo weet men zeker, ‘miljoenen mensen’ geregeld zouden luisteren naar de programma’s in hun eigen taal. Die worden gemaakt door in het Westen levende landgenoten of wat Polen betreft in de staatsstudio’s in Warschau opgenomen.
Het huidige team van Trans World Radio in Polen.
Politiek is taboe
Communisme noch rooms-katholicisme zal ooit worden aangevallen. “Wij werken niet om af te breken maar om op te bouwen”, aldus de Nederlandse vertegenwoordiger. “Onze enige roeping is, anderen het Evangelie te brengen in alle liefde die mogelijk is”. Oud-orgel bouwer Johannes van der Steen, in de naoorlogse jaren bekeerd van christelijk tot christen, werd daarna actief in de Youth for Christ-beweging. Hij ontmoette er ook zijn levensgezellin.
Hij ziet in de stichting, de verbazingwekkende uitbouw van Trans World Radio en zijn eigen dienende arbeid, duidelijk de wil van God, waarmee hij leeft zoals hij met zijn vader omging: “vertrouwelijk en tegelijk met eerbied, zoals het een zoon past”. Het verlangen om te evangeliseren bestond al lang bij het echtpaar (“we weten wat het is kind van God te zijn en willen dat graag doorgeven”).
Het koppel ontmoette de oprichter en president van TWR, de Amerikaanse zendeling dr. Paul Freed persoonlijk. Van hem kwam het verzoek aan de heer Van der Steen om in zijn vrije tijd in Nederland propaganda voor het werk te maken. Daaruit groeide de wens om fulltime voor Trans World Radio aan de slag te gaan en programma’s in de eigen taal te maken.
Griezelig gevoel
“Maar we wisten op geen stukken na hoe dat aan te pakken. Toen op een dag kregen we een telefoontje van een bekende in Rotterdam, die ons verzekerde dat als we het wilden doen, we het voor het geld niet moesten laten. Hij zou zich garant stellen, een aanbod waarvan we overigens nooit gebruik hebben hoeven te maken. En korte tijd later trof ik bij mijn thuiskomst uit de fabriek, waar ik acht jaar fysisch laborant ben geweest, een mij onbekende meneer aan, die me zo maar een auto aanbood omdat ik die, zoals hij opmerkte, bij mijn werk voor TWR moeilijk zou kunnen missen. Toen hebben we de stap gewaagd.“
“Heer, als u op die manier met ons werkt, doen we het, hebben we gezegd. Dat was in 1965. Natuurlijk was het wel een griezelig gevoel, drie kinderen, geen salaris, geen opnamestudio (alleen een gammel recordertje), zelfs geen mogelijkheid om de uitzendingen te betalen, alleen wat gespaard geld, dat God ons eerst liet opmaken”, herinnert de heer Van der Steen zich. Zijn vrouw: “Af en toe wiebelde je geloof dan wel, maar later was er altijd wel reden om spijt te hebben van dat gebrek aan vertrouwen.” Joh. van der Steen: “We kregen het gevoel dat God zei: je hebt getoond dat je durft, ik zal je laten zien dat het kan. Gedurende de aanlooptijd hoefden we geen zenderhuur te betalen”.
“En een paar weken voor we begonnen kon ik van het bedrijf waar ik had gewerkt (Philips) een complete opnamestudio met de nieuwste apparatuur voor een honderdste van de prijs overnemen. Dat geld kwam er op een wonderbaarlijke manier ook weer. God is zo getrouw; altijd hebben we voldoende gehad, maar ook niet méér.” Zo beschreef de correspondent in Hilversum van het Nieuwsblad van het Noorden de wonderlijke beginjaren van TWR Nederland, eind jaren zestig.
Paul Freed heeft het over het sobere begin van Trans World Radio.
Wegbereider Evangelische Omroep
Met zijn pionierswerk was Van der Steen ook één van de wegbereiders van de Evangelische Omroep, die in 1967 werd opgericht. “Door de komst van de EO verschoof de aandacht van TWR meer naar Europa en de rest van de wereld”, schreef het Nederlands Dagblad. “Van der Steen bleef tot zijn pensioen actief voor het station. Vanaf 1984 woonde hij jaren in Monte Carlo om voor de Europese tak van de zender te werken.” Hans van der Steen overleed op 4 april 2020 aan de gevolgen van de ziekte van Alzheimer.
Trans World Radio bestaat nog steeds en is één van de grootste mediaorganisaties ter wereld, gemeten naar het aantal landen dat men bestrijkt en het aantal talen waarin men dagelijks uitzendt. Volgens hun eigen website zendt TWR uit naar 190 landen in meer dan 230 talen, wat beduidend meer is dan bijvoorbeeld BBC World Service of The Voice of America.
Sinds de eerste stap van dr. Freed zijn de ontwikkelingen snel gegaan. Wat gebleven is, is de nadruk op het horen van de boodschap van het evangelie: ‘Laat het evangelie overal horen’. Sinds de eerste zender in Tangier is er een veelheid aan mogelijkheden bijgekomen. Naast korte golf- en middengolfzenders gebruikt TWR ook FM en DAB+, net zo goed als sociale media, apps, SD-kaarten, audiospelers en verder alles wat de verspreiding van het Evangelie mogelijk maakt. De Stichting Trans World Radio voor Nederland en België bestaat ook nog steeds en is, niet geheel verrassend, gevestigd in Barneveld.
André van Os
Bronnen: TWR.org , Nieuwsblad van het Noorden , Nederlands Dagblad
