Zonder twee avontuurlijk ingestelde Zwitsers had ik dit stukje nooit geschreven en had ik waarschijnlijk totaal andere dingen gedaan in mijn leven dan me ‘bezig houden met radio’. Ik ben in een arbeidersomgeving, in een klein West-Vlaams katholiek dorpje opgegroeid in de jaren 50 en 60 , waar men raar opkeek van mensen die niet op café gingen, geen lid waren van een jeugdbeweging en niet van voetbal hielden maar wel creatief waren met tekenpotlood en ‘penpalling’. Al zal dit laatste anno 2024 – vermoed ik – helemaal geen belletjes meer doen rinkelen.
Radiostilte na windkracht 11
‘Bezig zijn met radio’, klonk niet enkel denigrerend, het was ook zo bedoeld. Al vonden mijn ouders het best OK dat ik vooral op mijn kamer zat en ze zich geen zorgen hoefden te maken over het soort puberale avonturen dat mijn leeftijdsgenoten doorgaans wél met een zekere regelmaat in de problemen bracht.
Twee Zwitsers dus… Zonder hen zou ik niet enkel ‘totaal andere dingen gedaan hebben’, ook mijn hele leven zou andere paden gevolgd hebben… Het was dik in de tweede helft van de jaren 60 van de vorige eeuw toen ene Erwin Meister en Edwin Bollier (foto), de twee sterke mannen achter Mebo Telecommunications AG uit Zürich, besloten zich in de wereld van de offshore radio te storten. Het avontuur van Radio Nordsee International was begonnen. Al in de zomer van 1969 verschenen de eerste verhalen in de pers over een nieuw zeezenderproject.
Ze meldden dat in Hamburg en Zürich de kantoren van Gloria International geopend waren. Bedoeling was om de MV Galaxy (foto) van wijlen Radio London, die in de Duitse havenstad aan een kade lag te verkommeren, opnieuw uit te rusten tot een volwaardig zendschip. Het bericht had me bovenmatig getriggerd. Alhoewel ik op zestienjarige leeftijd nauwelijks wist dat Radio Veronica vanaf een schip in de lucht was. Uilenspiegel zei me heel vaag iets omdat ik ooit tijdens een schoolreis de resten van het zendschip gezien had op het strand van Cadzand. En ik herinnerde mij een foto uit de krant ‘Het Volk’ waarop de twee Caroline-zendschepen te zien zijn die net aan de kade waren gelegd in Amsterdam.
Boeiend Nederland
Ik was in 1969 begonnen aan de hogere jaren van de humaniora, economische richting. We hadden van de leraar Nederlands – wijlen Daiselnaere Marc Reynaert – een schrijfopdracht over media gekregen: ‘Voor of tegen reclame in de media?. Nu was dat 55 jaar geleden niet eens een breed begrip. Er waren kranten en tijdschriften, er was de publieke televisie en uiteraard de openbare radio. Behalve de gazetten allemaal zonder commerciële boodschappen. Kortom, het vinden van een invalshoek was beperkt. Tot ik mij een bericht herinnerde uit de Nederlandse krant ‘De Telegraaf’. Ook één van die ‘rare’ dingen die zo typisch voor me waren.
Zo kocht ik af en toe een exemplaar van die gazet in een krantenwinkeltje in Menense Ieperstraat. Toen enkel verkrijgbaar met één dag of meerdere dagen vertraging. Maar het ging me dan ook niet over het actuele nieuws in de krant, wel over hoe Nederlanders met hun taal omgingen. Dat was anders. Geleerd door de boeken te lezen van onder andere Godfried Bomans, Annie M.G. Schmidt, Chris van Abkoude en Carel Beke. Zij hadden mij in die mate opgewarmd dat ik een abonnement had genomen op het stripweekblad ‘Pep’, te vergelijken met ‘Robbedoes’ en/of ‘Kuifje’ bij ons.
En ik kocht maandelijks ‘MuziekExpress’… In Vlaanderen zouden ‘Hitorama’ en ‘Joepie’ nog vele jaren op zich laten wachten. Er was enkel het maandelijkse ‘Jukebox’, van hoofdredacteur Jan Torfs. Maar in vergelijking met wat het Nederlandse muziekblad was, moest de Mechelse uitgave eerder gecatalogeerd worden als ‘goedbedoelde poging’. En tot slot… op het dak van onze rijtjeswoning stond een tienmeter hoge antenne (foto) om naar de Nederlandse televisie te kunnen kijken. Van de programma’s van de toenmalige BRT werd je immers niet vrolijker. Al helemaal niet als tiener… Goed dat mijn ouders eveneens en in dit geval heel letterlijk over de grenzen durfden te kijken.
Zwitserland, Duitsland, Nederland
En zo belanden we opnieuw bij ons Zwitsers koningskoppel. In De Telegraaf van 26 november 1969 stond een interview met de heren Edwin Meister en Erwin Bollier afgedrukt. Het duo vertelde dat rond de kerst van dat jaar de commerciële uitzendingen zouden beginnen vanaf de Mebo II. Het zendschip zou op 29 november een ligplaats kiezen ter hoogte van het Nederlandse kustplaatsje Noordwijk. De testuitzendingen, die twee weken zouden duren, wilde men van start laten gaan op 1 december via de 186 meter. De nieuwe ‘radiopiraat’ zou in het Duits en het Engels uitzenden.
Boeiender kon het niet worden, dus werd dit ‘mijn’ onderwerp voor de schrijfopdracht. Een thema dat mij nooit meer zou loslaten. Het radiovirus was definitief in mijn bloed geslopen. De Zwitsers en mijn grote interesse in de manier waarop onze noordburen hun taal gebruikten, hadden mij definitief gelanceerd. Meer dan een halve eeuw later ben ik nog steeds onderweg. Iets minder gepassioneerd en gefascineerd, maar nog steeds meer dan ‘normaal’ geïnteresseerd.
Ik dacht begin deze week plots – zomaar – aan die schoolopdracht nadat ik het boek ‘Radiostilte na windkracht 11’ van Paul van der Mark (audio onderaan) uit de kast haalde. Het lag al ruim twee jaar op de stapel ’Nog te lezen’. Uiteraard speelt het verhaal zich af in de wereld van de zeezenderij. Enkele honderden pagina’s die goed zijn voor flink wat nostalgie naar de tijd waarin de wortels van de hedendaagse radio werden gelegd.
En wat het echt bijzonder maakt… De auteur heeft zich voor enkele verhaallijnen laten inspireren door Hans Knot, mijn Nederlandse zondagse column-collega. Jaren later zou ik een mooi contact onderhouden met de inmiddels 86-jarige Edwin Bollier. We wisselen nog steeds verjaardagswensen uit. (JLB)
Mooi verhaal JLB… ik zou het mits enige aanpassing zelf kunnen geschreven hebben. Gelukkig heb ik Radio Antwerpen (Uilenspiegel) nog regelmatig kunnen beluisteren.