Radio is mijn vriend. Muziek is mijn boezemvriend. Of vice versa. Radio en muziek gaan hand in hand. Ieder radiostation heeft een eigen muziekprofiel. Of zelfs geen en wordt alle muziek ad random gedraaid. Dat is op zich ook een format. Muziek in lijstjes dus, daar gaat het over in deze rubriek.
De transformatie van affiche naar lijst
In de eerste aflevering ging het onder meer over de Amerikaanse hitparade ‘The charts’ in de jaren 30 van de vorige eeuw. Billboard was de aansteker van het fenomeen. Het maandblad verscheen voor het eerst in 1894. Het ging om een idee van één van de oprichters William H. Donaldson. Zijn vader exploiteerde een drukkerij voor affiches die op reclameborden werden geplakt. Vandaar de naam ‘Billboard’. Een woord dat nog steeds wordt gebruikt als verwijzing naar reclameposters, het bannerformaat op internet, als digitaal reclamebord langs de weg…
Aanvankelijk had het magazine aandacht voor theater, kermis, muziek, opera… Pas in 1914 was er sprake van lijsten: ‘popular songs heard in theaters in Vaudeville’, ‘The Billboard’s Song Hints’ en ‘Songs by American composers’. Omstreeks 1920 zorgde de opkomst van de radio voor een enorme impuls aan de muziekindustrie. Uiteindelijk, in de beginjaren van de Tweede Wereldoorlog, verschoof de focus van Billboard volledig naar de platenmarkt.
De ‘Billboard Hot 100’ werd een blijver en is nog steeds toonaangevend. De lijst wordt elke dinsdag bekend gemaakt op de website van Billboard. De ranking wordt onveranderd bepaald door de verkoop van de muziek. Tegenwoordig zijn dit naast de fysieke opnames, ook de digitale, de online streaming en de ‘airplay’ op de radio.
Van Amerika al over het UK naar de Lage Landen
In Engeland introduceerde Percy Dickins ‘The Charts’ in 1952. 52 winkels rapporteerden toen wekelijks hun platenverkoop. In 1969 werd deze Top 50 uitgebreid tot een lijst met 75 nummers en werd ze de eerste officiële ‘radio single charts’. Ze kreeg de naam ‘UK TOP 40’ mee. Er kwam ook een ‘UK album charts’. Eerder, in 1964, ging op de BBC-televisie ‘Top Of The Pops’ (TOTP) van start. Eerst als een Top 30, later uitgebreid tot een Top 40. Wie in show te gast was geweest maakte het meestal ook wereldwijd. Het tv-programma hield het vol tot 2006 en werd daarmee ’s werelds langstlopende wekelijkse muziekshow.
Opmerkelijk en eveneens in het Verenigd Koninkrijk is het langlopende BBC-radioprogramma ‘Pick of the Pops’. Oorspronkelijk gebaseerd op de Top 20 van de ‘UK Singles Chart’ en voor het eerst uitgezonden op 4 oktober 1955 op het BBC Light program. Het station transformeerde op 1 september 1967 tot de popzender Radio 1, als goedmakertje omdat de overheid alle zeezenders had verboden. De ‘UK Singles Chart’ verhuisde mee. Het programma was tot in 1972 simultaan te volgen bij BBC Radio 2. In 1989 volgde een comeback. Zes jaar lang.
‘Pick of the pops’ werd telkens gepresenteerd door de allergrootste dj’s. Achtereenvolgens waren dat:
- Alan Freeman (April 1997–April 2000)
- Dale Winton (April 2000–October 2010)
- Tony Blackburn (November 2010–February 2016)
- Mark Goodier (February–July 2016)
- Paul Gambaccini (July 2016– October 2023)
Tegenwoordig is er een spin-off te horen bij BBC Radio 2, gehost door Steve Wright. Hij presenteert verwaarloosde juweeltjes uit vorige eeuw; albumtracks, 7 inch, B-kantjes of gemiste hits. Het programma gaat live, twee uur lang, elke zaterdag om 14:00 uur (Europese tijd).
Uitsmijter: Het ‘langste’ nummer
‘White Christmas’ van Bing Crosby stond het langs in de hitlijsten aller tijden. Het nummer uit 1942 vertoefde toen liefst elf weken helemaal bovenaan en keerde in 1943 en 1944 terug naar die eerste positie. In de jaren daarna verscheen de opname nog een tiental keer terug in de lijst. De vinylsingle verkocht wereldwijd ruim vijftig miljoen exemplaren. Wanneer ook andere versies daarbij worden opgeteld, wordt het magische getal van honderd miljoen overschreden. (Thierry Missiaen)
° In aflevering 3 blijven we nog even hangen in de UK bij (zeezender) Radio Caroline.
