Ik geef het grif toe, ik ben een beetje verslaafd aan oude ‘lampenbakken’. Analoge radio-ontvangers uit de jaren stillekens. Toen niet enkel het geluid belangrijk was, maar ook de vormgeving van de toestellen. Oldtimers zonder wielen als het ware. Niet zelden bedacht door grafische ontwerpers, kunstenaars, designers en andere architecten. Ook de reclameposters, folders en tijdschriften waarin ze werden afgedrukt bewaar ik graag. Maar een mens kan niet alles bijhouden. Soms is dat zelfs gewoon onmogelijk, zoals in het geval van de Philips 2502.
Toen de muren konden praten
De Philips 2502 zie je hieronder. Het toestel werd aangeprezen in magazines, op billboards, displays, via geëmailleerde borden die her en der aan winkels opdoken, en op vele vierkante meters grote, geschilderde reclames op gevels. Alweer een ambacht die (zo goed als helemaal) is verdwenen. Maar één van die meesterwerkje is nog steeds te zien in Rue sous la Tour, Luik. (Horizontale foto, onder)
Hoewel aanprijzen van alle tijden is, wordt het ontstaan van de moderne reclame verbonden aan de industriële revolutie – in Europa – in de negentiende eeuw. Nieuwe reclamemedia werden ontwikkeld; affiches, muurschilderingen, tegeltableaus, emailleborden, beschilderingen op trams en bussen, tot de eerste lichtreclames. De laatste jaren is het besef gegroeid dat muurreclames bijzonder interessant zijn als uitingen van hun tijd.
In Nederland staat het onderzoek, het werken aan het behoud en restauratie vrij ver, dankzij de stichting ‘Tekens aan de Wand’ en plaatselijke initiatieven. Frankrijk, bijzonder rijk aan reclameschilderingen, is minder georganiseerd maar er zijn wel publicaties en er is zeker lokale belangstelling voor. Ook in de Angelsaksische wereld leeft de interesse voor ‘ghost signs’.
In België beweegt de laatste jaren iets. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft in 2003-2004 zelfs enkele schilderingen beschermd. In Wallonië verscheen het boek ‘De la pub pleins les murs’, bij Uitgeverij Lannoo. Vlaanderen moet een inhaalbeweging inzetten. De oudere inventarissen van onroerend erfgoed hielden doorgaans geen rekening met muurreclame, enkele vermeldingen uitgezonderd.
Artikels in tijdschriften van heemkundige kringen toonden wel bakstenen of geschilderde opschriften, maar dan alleen in het kader van de lokale geschiedenis. Er bestaat geen sluitend juridisch kader om reclame-muurschilderingen te bewaren. Er is een allesomvattende inventaris nodig van ‘permanente’ reclame, niet alleen van geschilderde, maar ook van tegel-, stenen en gecementeerde belettering, geëmailleerde platen en glasramen.
De aandacht voor geschilderde muurreclames in Vlaanderen kreeg in 2017 wel een flinke boost dankzij de campagne die Olijfje (foto bovenaan) veroorzaakte. Het agentschap Onroerend Erfgoed voerde toen een onderzoek uit naar de erfgoedwaarde van reclamemuurschilderingen. De inventaris van de vzw De Muren Spreken dient hierbij als basis. (JLB)
