Terwijl de kranten van Mediahuis, mede-eigenaar van Nostalgie Plus, in alle talen zwegen over de fameuze VRM-boete van 30.000 euro voor hun eigen zender, vielen er op de sociale media afgelopen week nogal wat commentaren te lezen over deze beslissing. Commentaren die vooral aantonen dat de modale Vlaming wellicht geen jota (meer) snapt van het mediabeleid.
We maakten ter illustratie een kleine montage van een vijftal van die opmerkelijke berichten die we zagen passeren op Facebook, LinkedIn, X en zelfs de rijzende ster BlueSky. Ze komen in dit geval van onverdachte luisteraars. We beperken ons tot de topics, want de commentaren – die je op de diverse sociale media kunt terugvinden – getuigen vaak van nog meer onwetendheid.
Op zich vinden we het al lang niet vreemd meer dat die modale Vlaamse luisteraar door het bos de bomen niet meer ziet in een ‘marginaal dossiertje’ als dat van Nostalgie Plus. Zelfs doorwinterde lezers van RadioVisie begrijpen niet altijd de nuances in dit soort ‘jurisdictie’. Daarom: een snelcursus voor ‘dummies’.
De derde macht
Een eerste nuance: een ‘regulator’ is niet hetzelfde als de ‘overheid’. Het is slechts een deeltje van die overheid. In een democratie heb je de scheiding der machten: de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht, die elkaar controleren. Een regulator behoort tot de derde macht en opereert per definitie volledig onafhankelijk van de politieke macht. Al staat dit weliswaar niet letterlijk in de grondwet, het is en blijft een fundamenteel principe in onze rechtstaat.
In dit specifieke geval controleert de Vlaamse Regulator voor de Media in hoofdzaak de naleving van het Vlaamse Mediadecreet. Binnen die VRM heb je enerzijds een ‘controlecel’ – die zoals de politie de PV’s opstelt – en anderzijds een ‘Algemene Kamer’ die onafhankelijk recht spreekt.
FM-frequenties zijn schaars
Een tweede nuance: het gaat hier enkel over een licentie voor een pakket FM-frequenties (met semi-landelijke dekking). Frequenties op de FM-band zijn nu eenmaal onderhevig aan licenties, omdat die FM-band beperkt is en er altijd veel meer vraag was/is naar deze frequenties dan er in Vlaanderen beschikbaar zijn.
De VRM hanteert daarom het heilige principe dat radiofrequenties op FM “een schaars goed” zijn. Het gebruik ervan is steeds aan voorwaarden gebonden en de VRM heeft als taak te controleren of de radiostations op FM zich houden aan de voorwaarden van hun licenties. De VRM is ook de enige instantie die deze licenties kan intrekken.
Het is de Vlaamse minister van Media die eens om de zoveel jaar – in principe negen jaar, maar daar wordt in de praktijk meestal nog een schep bijgedaan – de licenties herverdeelt volgens een ‘beauty contest’. Iedere geïnteresseerde kan dan een dossier indienen om een licentie te bemachtigen.
In het specifieke geval van Nostalgie Plus gaat het om het semi-landelijke FM-pakket voor netwerk 1. Nuttig om weten is dat de frequenties in dit pakket in 2017 door toenmalig minister Sven Gatz bijeen werden geharkt ten koste van heel wat best aardige lokale radio’s. Die werden in 2017 zeer tegen hun zin naar slechtere en weinig praktische frequentiepakketjes verwezen. Voor veel kleinere lokale radio’s was er zelfs helemaal geen plekje meer op FM.
Een ‘generalistisch’ netwerk
Netwerk 1 was/is technisch het beste pakket van de vier (thans nog drie) semi-landelijke netwerken. Het had hierdoor ook de strengste erkenningsvoorwaarden. Het moest en zou een inhoudelijk sterk product worden: een ‘generalistische’ radio. Zeker geen non-stopdoos. Waardoor per definitie enkel de sterkste mediaspelers in Vlaanderen een kans maakten op erkenning.
Ter vergelijking: in Nederland betalen de commerciële spelers miljoenen euro’s voor hun FM-pakketten (kavels, noemen ze dat daar). Bij ons worden die frequenties gratis uitgedeeld, maar je moet je dan wel houden aan de voorwaarden in de erkenning. De VRM is daarover de waakhond.
Met het betere netwerk 1 speelde Gatz zeer bewust in op nog meer landelijke mediaconcentratie op de Vlaamse FM-band, ten nadele van (toen nog) sterkere regionale en semi-landelijke spelers. Iedereen in het wereldje wist het vooraf en zo draaide het ook uit: Mediahuis en Play Media (toen nog SBS Belgium) kregen in 2017 de frequenties voor netwerk 1 op een schaaltje.
Dat resulteerde in 2018 in de start van NRJ Vlaanderen, een netwerk dat echter nooit de hoge verwachtingen wist in te lossen. In september vorig jaar beslisten Mediahuis/Play Media om op het netwerk 1 niet langer NRJ maar Nostalgie Plus uit te zenden, dat eerder al bestond als een puur digitaal product. Nostalgie Plus presteert in de CIM-luistercijfers intussen een stuk beter dan NRJ, maar staat inhoudelijk nog mijlenver van de initiële erkenningsvoorwaarden uit 2017.
Verwachtingen lagen te hoog
Achteraf beschouwd lagen die erkenningsvoorwaarden voor het ‘generalistische’ netwerk 1 wellicht hoger dan realistisch haalbaar kon zijn, maar dat is iets wat je als indiener van een dossier zelf vooraf deftig moet inschatten. Daar mag je de VRM niet op afrekenen.
We besparen u hier de details, maar Mediahuis/Play Media beloofden in hun winnende dossier toen heel wat dingen die ze in feite nooit helemaal zijn nagekomen of die ze na een tijdje weer in stilte afbouwden, omdat de (commerciële) resultaten niet volgden. De exploitatiefirma van netwerk 1 kampt na 6 jaar met een passief vermogen van 8,14 miljoen euro.
Belangrijk om weten echter: de basisvoorwaarden blijven geldig voor de hele duur van de erkenning. Je mag dus niet zomaar na enkele jaren zeggen: nu gaan we non-stop spelen, want al die live-programma’s zijn te duur. Zo werkt dat niet bij een netwerkradio. Het zou ook niet fair zijn tegenover de andere kandidaten die in 2017 het onderspit moesten delven.
De slapende regulator
Eigenlijk spelen Mediahuis/Play Media al vier jaar een kat-en-muisspel met de erkenningsvoorwaarden, maar de VRM keek eerst nog twee jaar de andere kant uit. Het is alsof de politie eerst enkele jaren een oogje dichtknijpt omdat je door oranje rijdt.
In dit geval viel de regulator zelfs in slaap terwijl de licentiehouder steeds opzettelijker knal door het rood reed. Die regulator schoot pas wakker toen het al te gortig werd. Vandaag, anderhalf jaar verder in die procedure, voldoet netwerk 1 nog steeds niet aan de voorwaarden.
De procedure wordt al veel langer getrokken dan in eerdere vergelijkbare procedures. Versta: twee maten en twee gewichten, waarbij de grote mediahuizen veel meer krediet wordt gegund in vergelijking met de kleine garnalen. Maar los daarvan durft de VRM eindelijk eens zijn tanden te tonen. Een boete van 30.000 euro hadden zelfs wij niet zien aankomen.
FM is (dus) niet gelijk aan digitaal
Tot slot nog een laatste nuance: niks belet dat Nostalgie Plus – indien ze hun netwerk op FM zouden verliezen – toch verder blijft uitzenden via DAB+ en online, op dezelfde manier zoals ze nu bezig zijn. De erkenningsvoorwaarden waar de zender niet aan voldoet gelden immers niet voor DAB+ en online. Online mag iedereen vrijwel zonder beperkingen een radiostation beginnen en zelfs voor de (landelijke) DAB+ heb je in Vlaanderen momenteel helemaal géén licentie nodig, mede omdat de plekjes daar vooralsnog niet overbevraagd zijn.
Al begrijpen we de modale Vlaming uiteraard wel. Voor hem is radio via FM, DAB+ of online stilaan één pot nat. Ook de modale ontvanger wordt stilaan meer en meer hybride: het toestel beslist zelf welk signaal het beste is voor welk radiostation. Helaas, voor de wet is dat dus niét zo. En dat hebben we u dus zonet enigszins trachten uit te leggen. (RDS)
Deze freq. daar moest een hit format opzitten, das het probleem. Geen Nos+
Dankjewel RDS voor dit verhelderend artikel. Ik blijf intussen wel genieten van zowel de non-stop als de gepresenteerde programma’s en muziek…maar leg m´n oor ook te luisteren bij andere zenders.