Geef het maar toe: in de ‘jaren stillekens’ zette ook jij de radio niet aan voor het nieuws. Om te horen of de wereldvrede al was bereikt. Muziek was de enige reden. En de deejays. De jingles. De sfeer… Of voor dat ene nummer waarbij je de radio harder zette dan mocht van je ouders. Voor stemmen die klonken alsof ze speciaal voor jou wakker waren, midden in de nacht. Daarom bleven jij en ik hangen bij dat kleine clubje radiostations dat begreep hoe het moest. De rest was bijzaak – een excuus om langer te kunnen luisteren.
Happy Xmas (War Is Over)
Eén keer per week ging je op bedevaart. Niet naar Lourdes, maar naar de platenzaak. Een heilige plek met rijen hoezen die glansden onder tl-lichten, lichte stof op de randjes en een geur van karton, plastic en belofte. In de winter rook het er extra warm: naar versgemalen koffie uit het cafeetje naast de deur, naar natte jassen van klanten die buiten de sneeuw van hun schouders klopten.
Soms wist je exact wat je kwam halen. Dan liep je doelgericht, alsof je een missie had, handen diep in je zakken tegen de kou. Maar meestal niet. Meestal twijfelde je urenlang. En twijfelen mocht. Dat hoorde erbij, vooral rond de feestdagen, wanneer de zaak vol lag met kerstplaten die je moeder vroeger grijs draaide. Van Bing Crosby’s ‘White Christmas’ tot Slade’s ‘Merry Xmas Everybody’, van The Pogues met ‘Fairytale’ of ‘New York’ tot Mud’s ‘Lonely this Christmas’.
Er waren platenspelers die zachtjes zoemden. Koptelefoons die de wereld buitensloten. En geduld, oneindig veel geduld. Je schoof aan in een rij van mensen die elkaar niet kenden maar elkaar wel begrepen. Vreemden met rode wangen van de decemberwind, die knikten als je een hoes omdraaide. Niemand keek op zijn horloge. Niemand was gehaast. Je praatte over muziek alsof het over het leven ging.
Over hoe Elvis Presleys stem je deed denken aan sneeuw die zachtjes viel. Over Wham! met ‘Last Christmas’ dat te vrolijk was voor je tienerhart, maar toch elk jaar weer terugkwam, als een oude liefde die je niet kon vergeten. Over Mariah Carey die met ‘All I Want for Christmas Is You’ de hele winkel liet meeknikken. Over Joni Mitchell’s ‘River’ die je stil maakte, of Band Aid’s ‘Do They Know It’s Christmas?’ die je liet nadenken over de wereld buiten. Misschien wás dit dan toch het leven: kleine momenten van puur geluk, verpakt in groeven van vinyl.
En vandaag is het kerst. Buiten hangen slingers van licht in straten die te vroeg donker worden, knipperend als sterren. De lucht ruikt naar dennennaalden en glühwein op de markt. Binnen zoeken mensen naar stilte die ze niet meer kennen. Tussen het gerinkel van glazen, het gelach van familie, het obligatoire kerstalbum op de achtergrond. Ik kijk naar een foto in een oud exemplaar van Jukebox. Mensen in luisterhokjes, schouder aan schouder. Geen koptelefoons zichtbaar. Iedereen ernstig, ogen gesloten, alsof ze wachten op iets dat niet komt. Of net wel. De hokjes baden in een warm, geel licht, als kaarsen in een kerk op kerstavond.
Het ziet eruit als een metro die nergens heen rijdt. Ramen beslagen van adem, deuren die nooit opengaan, lampen die zachtjes branden. Misschien is het claustrofobie in een wereld die te vol is. Misschien is het concentratie, pure overgave aan een melodie die alleen jij hoort. Misschien luistert men naar de eigen herinneringen, naar een kerstlied dat ooit speelde terwijl sneeuw viel buiten. Naar een stem die zei dat alles goed zou komen. Naar ‘Silent Night’ in een versie die je kippenvel bezorgde.
Kerst is ook zo’n luisterhokje. Je zit even vast. In jezelf. Met familie die dichtbij komt. Met muziek die ouder is dan je dacht, maar nog altijd raakt. Met stemmen van vroeger. Frank Sinatra die ‘Have Yourself a Merry Little Christmas’ zingt, Nat King Cole met zijn warme ‘The Christmas Song’, Ella Fitzgerald’s swingende ‘Sleigh Ride’. Of John Lennon’s ‘Happy Xmas (War Is Over)’ die hoop brengt. Hij weet precies waar hij je moet raken. In je hart, waar het warm wordt van nostalgie. En waar je vecht tegen opkomende tranen… omdat ook Chris Rea nooit meer naar huis zal tijdens voor de kerst.
