De internationale verontwaardiging groeit over de Amerikaanse beslissing om de subsidies voor de door de VS gefinancierde media in te trekken. De toekomst van onder meer Voice of America (VOA), Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL) en Radio Free Asia (RFA) hangt aan een zijden draadje.
Het U.S. Agency for Global Media (USAGM) herleidde afgelopen weekend met onmiddellijke ingang de financiering tot het wettelijke minimum voor (onder meer) de vier USAGM-radiozenders. In 2024 kregen de zenders samen samen 886,7 miljoen dollar. De beslissing van het agentschap was een onmiddellijk gevolg van een zoveelste executive order van president Trump om drastisch te bezuinigen in alle Amerikaanse agentschappen. Voor het in Praag gevestigde Radio Free Europe/Radio Liberty gaat het om zo’n 150 miljoen dollar.
In Europa zorgt dit politiek voor grote onrust. Onder leiding van Tsjechië slaan tien Europese landen, waaronder België, Duitsland en Nederland, de handen ineen om RFE/RL te redden. EU-buitenlandchef Kaja Kallas onderzoekt financieringsopties voor het station. Al wordt dat wellicht een kansloos traject. Zoals zo vaak gaapt er binnen de EU een enorme kloof tussen woorden en daden.
RFE/RL zelf hoopt zijn werk te kunnen voortzetten via het Amerikaanse Congres. Dat Congres had de (momenteel bevroren) fondsen immers al toegewezen en noch de president noch het USAGM zelf kunnen dat terugdraaien. CEO Stephen Capus noemt het achterhouden van dit geld in strijd met de Amerikaanse grondwet en federale wetten. Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL) klaagt daarom nu het USAGM aan.
In de klacht stelt de organisatie onder meer: ”Al tientallen jaren heeft het Congres financiering toegewezen… als erkenning van de cruciale rol die Radio Free Europe/Radio Liberty speelt bij het leveren van accuraat, ongecensureerd nieuws in landen waar de vrije pers wordt bedreigd.”
Ondanks de financiële druk belooft Capus de uitzendingen voort te zetten, “gedreven door verantwoordelijkheid naar de luisteraars”. Hij noemt de intrekking van de subsidies een “cadeau aan Amerika’s vijanden” omdat de zender een cruciale bron van onafhankelijke informatie is in autocratische landen zoals Rusland, Iran en China.
RFE/RL financiert zich voorlopig uit eigen reserves, maar Capus waarschuwt voor drastische maatregelen als de fondsen niet hersteld worden.
Daarnaast dreigen problemen voor Russische journalisten in ballingschap die voor RFE/RL werken. Veel journalisten, gevestigd in Praag, Riga en Vilnius, riskeren hun legale status te verliezen omdat hun werkvisa gekoppeld zijn aan hun baan. Als de zender sluit, vervallen deze visa, wat deportatie naar Rusland kan betekenen, waar ze vervolging riskeren.
RFA vanaf vandaag op kwart van kracht
Radio Free Asia (RFA), dat sinds 1996 uitzendt in Azië, plaatst vanaf vandaag (vrijdag) 225 Amerikaanse medewerkers met onbetaald verlof. Het personeelsbestand wordt herleid naar ongeveer 75. Medewerkers met visumafhankelijkheid, die in hun thuisland vervolging riskeren, worden zoveel mogelijk ontzien.
Ook RFA hoopt via een rechtszaak, vergelijkbaar met die van zusterzender Radio Free Europe/Radio Liberty, de maatregel van het USAGM aan te vechten.
Chinese staatsmedia en pro-China commentatoren juichen de feitelijke sluiting van Voice of America en Radio Free Asia uiteraard toe. Het ultranationalistische Global Times noemt VOA een “weggegooide propagandamachine” die Washingtons ideologische aanvallen dient, terwijl Hu Xijin en Nury Vittachi de ondergang “bevredigend” en een einde aan “Amerikaanse propaganda” noemen. De zenders zijn/waren decennialang een doorn in het oog van de Chinese Communistische Partij omwille van het ongecensureerde nieuws over gevoelige onderwerpen als Taiwan, Tibet en de Oeigoeren.
VOA en Radio TV Marti staken uitzendingen
Voor Voice of America is de situatie nog dramatischer. In tegenstelling tot de onafhankelijk opererende RFE/RL en RFA valt de financiering van VOA niet onder de bevoegdheid van het Congres, maar rechtstreeks onder de Amerikaanse regering. Het is daarom ook de enige zender die per onmiddellijk effectief monddood kon worden gemaakt, zonder dat de organisatie enig verweer heeft.
De 1.300 medewerkers worden wel doorbetaald, maar zitten nu gewoon thuis, terwijl de radioprogramma’s werden vervangen door muziek. De VOA-nieuwswebsite staat sinds begin deze week gewoon stil. Landen als Iran verliezen hierdoor hun toegang tot onafhankelijke informatie.
Ook bij het vierde en kleinste radioproject binnen USAGM, het op Cuba gerichte Radio en TV Marti werd iedereen – een vijftigtal mensen in vaste dienst en nog een vijftigtal contractuelen – sinds het weekend huiswaarts gestuurd.
Het in 1985 opgerichte radiostation, sinds 1990 ook een tv-station, heeft normaal een werkingsbudget van ongeveer 27 miljoen dollar, maar is in uitbreiding onderdeel van een complex netwerk aan Spaanstalige media die voornamelijk teren op Amerikaans geld. Die andere media kregen hun centen vooral via USAID (United States Agency for International Development) en NED (National Endowment for Democracy). Kregen, want de Trump-administratie zette die andere mediatentakels al eerder met onmiddellijke ingang op droog zaad.
Intussen heeft het USAGM ook de contracten beëindigd met persbureaus Associated Press, Reuters en Agence France-Presse. Het is de journalisten sinds vorige vrijdag verboden om materiaal van die persagentschappen te gebruiken. De “dure en onnodige contracten” zouden samen zo’n 53 miljoen dollar vertegenwoordigen.
