Te veel economie, te weinig ziel
Het probleem, als het al een probleem is, met ‘wakker worden’ of – als die term te beladen is intussen- bewuster in het leven staan, is dat je niet meer terug kan naar vroegere bewustzijnsniveaus. Toch niet als structurele, genormaliseerde dagtaak. Zelfs al zijn er levenslange passies in het spel. Of net daarom: die passies gaan zo naar het hart dat ze dat grotere bewustzijn net verdienen. En dat leidt soms tot breuken met mensen, projecten, het verleden.
Meer zelfrespect, meer kritische analyse
De voorbije weken merkte ik dat opnieuw. Daar waar ik vroeger met wat flexibiliteit meedraaide op een radiostation als de zoveelste uitvoerder, de eigen ideeën, creatiekracht en mezelf dus in zekere zin wegcijferend – hoewel er mooie uitzonderingen waren – , maar toch alles uit mijn beperkte speelruimte proberen halend. Dat laatste was een soort compromis waar ik mezelf lang mee tevreden hield. Want ja: ik deed toch aan radio, ook al was het vaak bandwerk…
Ik noem geen namen maar schets ter illustratie twee intrigerende cases die pijnlijk aangeven waar het allang fout loopt in radioland. Dat deze analyse me door sommigen niet in dank wordt afgenomen – er lezen hier nog wat radiovriendjes mee – , zal me overigens worst wezen: door het status quo te prediken, laat staan te zwijgen ‘voor de rust’ (een Vlaemsche ziekte) raken we zeker nooit vooruit. Het is hoog tijd voor een debat, te beginnen bij de professionals & sympathisanten die deze krant lezen.
Nationale radio: zielloos & oppervlakkig
Case 1: een nationaal radiostation bij een grote mediagroep, enkele jaren terug. Ik zit samen met de grote radiobaas en er lijkt openheid om samen te werken, vanuit een wederzijds groeiscenario. Fair enough, ondanks dat het geld er tegen de plinten klotst en de expansiedrang groot blijft. Tot de radiobaas met enig zichtbare trots beweert dat hij de radio ‘dichter bij de mensen’ bracht, bijvoorbeeld door zielloze, overbelichte, extreem geëxposeerde tv-studio’s vermomd als radiostudio’s te faciliteren.
Het grappige was dat werkelijk geen hond nog omkeek naar die studio’s, bij het voorbijlopen. Zelfs de BV-DJ die op dat moment in die megabokaal zijn job deed, niet: hij was meer met zijn mobieltje bezig dan met dit prachtige medium. En die andere DJ zag eruit als een weliswaar kalende aap in een kooi, die weer eens zijn voorbedachte kunstje kwam opvoeren. Bezieling? Passie? Karakter? Driewerf 0. Noem me ouderwets, maar radio is net het theater van de verbeelding. En daar hoort dus ook een intieme radiostudio bij.
Het feit dat ook deze grote mediagroep het volk doodsangsten aanjoeg de voorbije jaren, met verstrekkende maatschappelijke én persoonlijke gevolgen, hielp niet om het contact gaande te houden. Net als het feit dat deze mediagroep het volk al veel te lang een voorgeschreven werkelijkheid opdringt, met steeds meer gelijkaardig klinkende (k)analen ter hare beschikking, alsof we in een communistische heilstaat zijn beland waar nog enkele spelers bepalen wat mensen mogen, pardon, moeten geloven.
Regionale radio: risicoloos & afstandelijk
Case 2: een regionaal radiostation van een kleine maar stabiele speler – een zeldzaamheid in de Vloanders -, de voorbije jaren. Om economisch te overleven, is het hele product – net als de meeste andere regionale en zelfs steeds meer nationale spelers – een opgenomen – gecomputeriseerd verhaal geworden, vaak nog op afstand door externe, ingehuurde, amper betrokken freelancers. En oké: een paar dichtere medewerkers. Zelf houdt de man nog zoveel mogelijk onder controle, doet hij nog steeds wat hij 25 jaar geleden deed.
Want ja: waarom ‘een winning team’ veranderen? Nou: omdat de wereld niet stilstond, misschien? En je niet alles zelf kan of moet bestieren, zelfs al heb je iets wezenlijks opgebouwd en draait je boekhouding geen rode cijfers? Noem me ouderwets, maar radio moet het net hebben van live authentieke interactie. Met én onder de luisteraars, de diverse regionale actoren en de medewerkers. Die net de radio naar een hoger plan kunnen brengen, ook financieel. Veel meer dan oppervlakkige, voorspelbare, schreeuwerige spotjes.
Terug naar ware integriteit en innovatie
Als kind werd ik verliefd op het medium radio, luisterde ik urenlang, maakte ik zelf ‘programma’s’ voor de buren op zwoele zomeravonden… Wanneer ik zie dat mijn geliefde medium vandaag is verworden tot een vooral bedrijfseconomisch en vermarketeerd verhaal, ook dienend als kritiekloze spreekbuis voor de macht en het grootkapitaal, met amper ruimte voor creativiteit en innovatie, waar iedereen op zijn eilandje aan consolidatie of machtsuitbreiding doet, waar zielloze machines de illusie van humane connectie overeind houden, doet mijn hart zeer.
Je ziet dat ook aan het soort figuren dat in die radiowereld rondloopt. En er altijd weer in slaagt om aan de bak te blijven: het zijn vaak, niet verrassend, geen al te integere of karaktervolle mensen. Wel vaak gepolijste boys – en girls – die als geen ander weten hoe zichzelf op de agenda te houden – veel geblaat en weinig wol – in een sector waar het krioelt van de ego’s en opportunisten. Zie ook de BV-cultuur in radioland de laatste decennia, met allerlei poppemiekes die nog wat bijklussen. Ook (relatief) mannelijke.
Aan de andere kant heb je de trouwe hobbyisten, hopeloze nostalgici en eeuwige bandwerkers die vaak niet verder kijken dan dat. Of combinaties: één van de meest irritante figuren waarmee ik samenwerkte was/is een gladjanus en bandwerker in één. Een schijnbaar populair – alomtegenwoordige boy, in essentie een narcist pur sang die de sector kapot bradeert om meer te verdienen. En werkelijk alles doet, van presentatie tot commercie. Maar er ook niet voor terugdeinst om collega’s op de werkvloer te intimideren, sprekend uit enige ervaring…
In tijden van transitie: tijd voor Radio 2.0
Dus neen, voor mij hoeft het niet meer. Toch niet op deze manier. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Soms is er tijd nodig om tot iets nieuws te komen, hoe moeilijk dat ook is in een land en een cultuur die vooral meer van hetzelfde uitdragen. En dat te bedenken dat we hier ooit, decennia terug, een soort West-Europese kraamkamer waren voor radio. Met talloze, vaak visionaire commerciële (illegale) stations, maar ook een – weliswaar zwaar bevoordeelde – staatszender die nog durfde innoveren.
Net zoals de wereld in een unieke, cycli samenkomende omwenteling zit die jaren, misschien decennia kan duren, is het ook tijd voor het medium radio als interactief, inspirerend, verbindend platform om zichzelf heruit te vinden. En dat begint bij die 1% game changers die kansen krijgen binnen het systeem. Of die zelf kansen creëren buiten het systeem, liefst bottom-up en kleinschalig genoeg: ik ga meer dan ooit voor die laatste optie. Wordt dus vervolgd, godverdomme. En – natuurlijk – alleen maar met gelijkgestemde radiovrienden.
Overigens. Ik kon evengoed tien pagina’s bij elkaar pennen met duizend en één andere tekenen aan de wand. Maar ik denk dat het punt behoorlijk helder is. En indien niet: geen probleem, er volgen nog stukjes de komende tijd. Want dat is nog zoiets: in tijden waarin het vertrouwen in de machten (dus ook de media) terecht verder daalt, blijft het vrij stil qua ‘professionele’ mediakritiek en – onderzoek. Dat zegt alles over hoe volwassen deze zogenaamde democratie is in haar vermogen tot gezonde zelfreflectie. Anderzijds is dat dalende vertrouwen net een kans voor nieuwe, onafhankelijke spelers om in het gat te springen…
Durven dromen: ook in een status quo-cultuur
P.S. 1: Ik besef dat sommigen me zullen wegzetten als een dromer, een naïeveling, een fantast, een idealist, een stuurman aan wal. Dat is hun goed recht. Maar dan moeten ze ook rekening houden met het feit dat ik, door te dromen, toch een aantal succesvolle dingen in de wereld heb gezet. Sterker nog: de dromen waren een noodzakelijke brandstof tot die realisaties en vice versa.
Dus ja: laat je niks wijsmaken, zeker niet als jongere radiogek. De wereld is meer dan ooit aan de dromers, de naïevelingen, de idealisten, de stuurlui aan wal. Want de meesten die nu het beleid bepalen en uitvoeren, zitten allang op hun creatieve limiet.
P.S. 2: Bovenstaande krantenmontage is stokoud maar blijft een tijdloos beeld van wat radio met een mens kan doen. In dit extreme geval werd een alien invasie verkondigd door de meesterlijke Orson Welles, wat grappig is nu we overal alien verhalen… zien. Maar de bijhorende magie er duidelijk niet meer is.
Maar we wijken af: radio is nog lang niet dood al denken sommigen – die de magie nooit voelden – van wel. Dat kunnen zelfs zielloze streaming platforms, Big Tech-kanalen en AI-multimedia niet verhinderen. Maar dan moet de kracht van authentieke menselijke connectie, eigen aan het medium, echt in ere worden hersteld. Dank om mee te helpen.
De Vrije Radiocaal
Foto bovenaan: credits Scifiradio.
