Hans Knot Column: De opmars van de transistorradio dankzij Veronica

Hans Knot schreef column 250 voor RadioVisie. Hij zet uiteraard al veel langer de kroon op zijn radiowerk, maar deze hele aparte gebeurtenis zomaar laten voorbij gaan, dat konden we ook weer niet. Hans heeft het vandaag over zijn favoriete onderwerp: offshore radio.

Een parallelle geschiedenis

Toen ik alweer meer dan een maand geleden, op donderdag 31 augustus, deze column aan het voorbereiden was, stonden vele Facebook-pagina’s vol met herinneringen aan dezelfde datum, maar dan in 1974. Alweer 49 jaar geleden. Het is wonderbaarlijk fijn te zien dat na zovele jaren radiofans zich nog steeds gekrenkt voelen door de maatregelen die toen werden genomen door de overheid.

Dat jaar werden een aantal wijzigingen in de bestaande radiowetgeving doorgevoerd waardoor het onmogelijk werd om ook vanuit Nederland mee te werken aan een zeezender. Bovendien werd adverteren op en bevoorraden van een zendschip ook aanschouwd als het overtreden van de wet. In de volksmond is deze aanpassing de geschiedenis ingegaan als de anti-Veronica wet.

Oei, en Atlantis?

Bij het doorlopen van de vele Facebook- pagina’s viel het op dat er vooral werd stil gestaan bij het verdwijnen van Radio Veronica en in mindere mate bij het verlies van Radio Noordzee Internationaal. Binnen een half uur had ik er al honderd gevonden. Daarbij hadden enkele personen ook aandacht voor het tijdig verplaatsen van de MV Mi Amigo. Van voor de Nederlandse kust ging het naar de oostkust van Engeland. Het zendschip ging er opnieuw voor anker in de Theemsmonding. Vanaf de MV Mi Amigo werden zowel de uitzendingen van Radio Mi Amigo, toen alleen via vooraf opgenomen programma’s, als die van Radio Caroline (live) verzorgd.

Dat op 31 augustus 1974 ook een einde kwam aan de programma’s van Radio Atlantis, was bij mijn Facebook-vrienden totaal niet aan bod gekomen. En toch klonk hun internationale service als een klok. Op 31 augustus 2023 heb ik zelf niet specifiek teruggeblikt naar die bewuste zaterdag eind augustus 74, maar ben ik op zoek gegaan naar de begindagen van de zeezenders die waren verankerd in de internationale wateren voor de Nederlandse kust.

De vlucht van de transistor

Zo kwam ik terecht bij een krantenknipsel van 31 augustus 1960, het jaar waarin Radio Veronica van start was gegaan en waarbij de uitzendingen toen enkel in een deel van West Nederland konden worden ontvangen. De komst van het station liep redelijk parallel met de opmars van de transistor radio. Het was een periode waarin de verkoop van de draagbare radio in Nederland een zeer grote vlucht nam. De toestellen waren aanzienlijk kleiner geworden en goedkoper in aanschaf. En dit allemaal dankzij het gebruik van transistoren.

In de zomermaanden van 1960, zo bleek uit het persbericht, lag de verkoop van portable radio’s zelfs hoger dan die van de zogenaamde huistoestellen. Bovendien werd die verkoop vooral gunstig beïnvloed door het feit dat bij aanschaf van een tweede radiotoestel het gezinshoofd geen belasting diende te betalen. Iets dat later ‘kijk- en luisterbijdrage’ werd genoemd.

Bovendien, zo stelde men, werd de aanschaf ook gestimuleerd doordat menig transistorradio ook gebruikt kon worden als versterker voor een pick-up. Sommige jongeren gingen zo ver dat ze transistorradio en platenspeler mee namen naar het park of naar het strand. De prijzen van de toestellen, ze waren er in allerlei vormen en afmetingen, lagen tussen de 80 en 300 gulden. Volgens een woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Radio Detailhandelaren werden de meeste transistorradio’s verkocht in de klasse tussen 125 en 200 gulden. Dat was toen best een hoog bedrag.

° Lees verder onder de fotogalerij.

Heel verrassend was het vaak als er een fietser passeerde die een transistorradio bij zich had. Vaak afgestemd op een vrolijk klinkend radiostation, voornamelijk op de 192 meter van Radio Veronica. Veertig jaar eerder waren de eerste radiotoestellen in Nederland geïntroduceerd. Menig gezin had lang gespaard en zich laten verleiden tot de aanschaf van een ontvangsttoestel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten alle ontvangers worden ingeleverd, in opdracht van de Duitse bezetter.

Radiotoestel werd gemeengoed

Niet iedereen deed dit en verstopte het toestel op een slimme plek. Na de bevrijding in mei 1945 kwam de verkoop weer langzaam op gang. Tegen 1960 was het bezitten van een radiotoestel in Nederland gemeengoed geworden. Cijfers uit die tijd geven aan dat er op dat moment reeds ruim 2.300.000 apparaten waren verkocht.

En wat betreft 31 augustus 1960, een medewerker van dagblad Het Parool was naar enkele stranden getrokken om te kijken hoeveel mensen een transistorradio bij zich hadden. Het is onbekend wat de weersomstandigheden waren die dag of hoeveel mensen naar het strand waren getrokken. In Scheveningen spotte hij twee mensen met een transistorradio. Hun toestellen speelden zachtjes. Dit was zoals de regelgeving van de gemeenteraad van de badplaats het had ingesteld. Tenslotte wees hij op de aanwezigheid van een verrekijker, waarmee je voor 20 cent het zendschip van Radio Veronica kon zien.

Hans Knot