In de zomer van 1964 begonnen zowel de radio- als televisieprogramma’s vanaf het REM-eiland, tegelijk was Radio Veronica al een aantal jaren populair. Toen in de maand november de Borkum Riff (foto bovenaan), het zendschip van Veronica werd vervangen door de Norderney, dat met een sterkere zender was uitgerust, nam het succes nog toe. In het oosten en noorden van Nederland waren ook heel wat landpiraten actief. Geïnspireerd door het succes van de zeezenders?
Geen rechtstreeks verband
De PTT, verantwoordelijk voor Post, Telegrafie en Telefoon hield zich actief bezig met het opsporen en opruimen van deze zogenaamde clandestiene zenders. De ontwikkelingen rond het REM-eiland die breed uitgesmeerd werden in de dagbladpers had blijkbaar de activiteiten van de landpiraten gestimuleerd.
Een onderzoek volgde en op zaterdag 7 november 1964 werden de resultaten in diverse kranten gepubliceerd. In ‘het Vrije Volk’ was te lezen dat het bestaan van Radio Veronica en de REM geen merkbare invloed had op het rechtsbewustzijn in Nederland, in die zin dat het bestaan van clandestiene zenders aan de wal minder erg zou worden gevonden.
Ook werd duidelijk dat het aantal clandestiene stations aan land niet was toegenomen. De heer Daniël Neuteboom, eindverantwoordelijke bij de opsporingsafdeling van de PTT: “Het aantal is de afgelopen jaren zelfs zo aanzienlijk gedaald, dat de Bijzondere Radiodienst van de PTT dit voor de scheepvaart, luchtvaart en reddingsdiensten zeer gevaarlijke euvel in feite onder controle heeft.”
Een week eerder was er in dezelfde krant een artikeltje verschenen waarin gewag was gemaakt van de opsporing van een landpiraat, eigendom van een 17-jarige jongen, Eduard V. Men had de moeder van de knaap aan het woord gelaten na zijn arrestatie, waarbij ze verklaarde dat het voor haar zo moeilijk was geweest haar zoon duidelijk te maken, dat hij niet datgene mocht doen wat de ‘heren met de miljoenen’ in het land blijkbaar wel mochten doen. Daarbij doelend op de activiteiten van de eigenaren van Radio Veronica en de beleidsvoerders achter het REM-eiland-project.
Twee verschillende zaken
Neuteboom stelde verder dat tijdens de periode dat Radio Veronica in de ether was – op dat moment ruim 3,5 jaar – het aantal ‘illegale zenders’ aan land met bijna 25% was afgenomen, terwijl er voor hem ook een duidelijk verschil was. Neuteboom: “Voor ons zijn Veronica en de clandestiene zenders aan de wal bovendien twee verschillende zaken. Het is goed niet te vergeten dat wij, tot driemaal toe, apparatuur van Veronica aan de wal in beslag hebben genomen. Thans onttrekt deze zender zich aan onze bevoegdheid.” Uiteraard daarbij doelend op het gegeven dat het zendschip in internationale wateren verankerd lag en bovendien voer onder de vlag van een andere natie waardoor men wettelijk niet kon ingrijpen.
Bepaalde delen van Nederland waren in 1964 berucht vanwege het grote aantal illegale AM-zenders. Twente, de Achterhoek, Drenthe, Friesland en een deel van de provincie Groningen. De Opsporingsdienst van de PTT, onder leiding van de heer Neuteboom, had in de voorafgaande jaren, in samenwerking met ambtenaren van de Gemeentepolitie en de Rijkspolitie, liefst achthonderd clandestiene zenders uit de ether gehaald. Volgens Neuteboom hadden deze vooral een sociologische achtergrond, omdat er weinig andere vormen van vrije tijdsbesteding mogelijk waren.
Neuteboom; “Het uitdelen van strenge straffen, onze intensieve opsporingsmogelijkheden en een goede voorlichting, hebben er toe geleid tot het keren van deze gevaarlijke vloedgolf van clandestiene zenders.” ‘Revolver Henkie’, ‘Oompie Koerier’ en ‘de Blonde Zeeman’ waren inmiddels verdwenen. Het was opvallend dat vrijwel alleen werkloze en ongeschoolde mensen zich bezig hielden met deze vorm van ethervervuiling. Ondanks een veroordeling begaven heel wat landpiraten zich niettemin andermaal op het pad der illegaliteit.
Gevaarlijke apparatuur
Toch hadden de strenge straffen en hoge boetes de vloedgolf van illegale zenders, door de overheid als zeer gevaarlijk bestempeld, afgeremd. Niet alleen in het oosten en noorden van Nederland waren ze actief. Neuteboom: “In Amsterdam zijn er recentelijk vier piraten tegelijk opgepakt, jonge knapen met belangstelling voor elektronica, die te ongeduldig zijn te wachten op het moment waarop ze het beslist niet moeilijke examen voor zendamateur kunnen afleggen. Dit examen kan door iedereen met een normaal verstand met succes worden gedaan. Het bewijs daarvan wordt geleverd door de ruim 1300 gelicentieerde stations die Nederland rijk is.”
De speciale opsporingsdienst had over algemeen weinig waardering voor gebruikte apparatuur. Andermaal Neuteboom: “Het zijn meestal zenders, die volgens een meer dan twintig jaar oud schema zijn gebouwd. Dit leidt tot het gebruik van veel slechte apparatuur. Juist die slechte apparatuur levert echter zoveel gevaar op voor de van radio afhankelijke luchtvaart en scheepvaart. Onlangs nog vonden we een zender die de ontvangst van televisiesignalen in een radius van twaalf kilometer stoorde. Voortdurend werd daardoor het plezier van de kijkers vergald door een muziekpiraat, die werkte op de 240 meterband. Het komt wel voor dat een dergelijke illegale zender – via spiegeling – op acht verschillende frequenties is te beluisteren. Aan het afstemmen van de zenders herkend met vaak de ‘vakman’.“
Hans Knot
