Op 12 augustus werd voor het eerst radio-ontvangst via DAB+ op grote afstand – in dit geval ruim 800 km – vastgelegd tijdens een meteorietenregen. Het is pas de eerste keer dat wordt aangetoond dat zo’n meteoren ook de (hogere) radiofrequenties, waarin DAB+ zich afspeelt, kunnen reflecteren.
Elke geoefende radioamateur is uiteraard vertrouwd met de zogenaamde ’tropo’s’, waarbij je zenders op FM of DAB+ tijdelijk – meestal bij stabiel mooi weer in de zomermaanden – op uitzonderlijke afstanden kunt ontvangen. Minder bekend is dat ook meteorietenregens voor een gelijkaardig effect kunnen zorgen. Het principe van ‘meteor scatter’ of ‘meteor burst communications‘ werd al in de jaren ’30 van de vorige eeuw wetenschappelijk bewezen.
De voortplanting van het radiosignaal gebeurt daarbij door reflectie via de geïoniseerde sporen van meteoren, op het moment dat die de atmosfeer van de aarde binnendringen (en onmiddellijk verbranden). Dagelijks dringen miljoenen meteoroïden (meteorietendeeltjes) onze aardse atmosfeer binnen, maar slechts een klein deel heeft eigenschappen die nuttig zijn voor punt-tot-puntcommunicatie.
Bij het verbranden (in de E-laag van de atmosfeer) creëren ze een gloeiend spoor van geïoniseerde deeltjes, wat wij de meteoren noemen. Afhankelijk van de dichtheid zijn die in staat om radiogolven te reflecteren. Grote meteorietenregens kunnen zo radiocommunicatie mogelijk maken gedurende enkele minuten tot meerdere uren.
De bekendste en jaarlijks weerkerende meteorietenregen in de astronomie, de Perseïden, is gewoonlijk actief van half juli tot eind augustus. Dit jaar lag de piek van de ‘bui’ volgens de NASA in de nacht van 12 op 13 augustus. Ook radioamateurs liggen dan vaak specifiek op de loer. Doorgaans gaat het om radiofrequenties tussen 30 en 50 MHz al worden ook in de FM-band (87-108 MHz) dergelijke ‘meteor scatters’ regelmatig vastgelegd, waarbij lokale FM-zenders over grote afstanden worden ontvangen, zij het heel kortstondig.
Maar nu is dus voor het eerst via zo’n grote meteorietenregen ook radio-ontvangst aangetoond in de zogenaamde band III (174 to 240 MHz), die in Europa wordt gebruikt voor DAB+. De Finse radioamateur holmch66 alias Koe Kone slaagde er in de vroege ochtend van 12 augustus in om een Duitse multiplex vast te leggen via zijn Airspy-Mini en QIRX software, met behulp van een Yagi VHF-III-buitenantenne op een hoogte van 48 meter.
Op de beste momenten waren drie aangrenzende muxen (5B, 5C en 5D) tegelijk zichtbaar. Voor 5C – de eerste Bundesmux (DR Deutschland) – komen zeven Duitse zendlocaties in aanmerking. De minimale afstand tussen de zuidwestkust van Finland, waar Kone woont, en dichtstbijzijnde zender van de Bundesmux bedraagt meer dan 800 km.
Er is onder meer in de jaren ’50 en ’60 internationaal bestudeerd of het eventueel mogelijk zou zijn om stabiele radiocommunicatie over grote afstanden (duizenden kilometers) te realiseren met behulp van deze ‘meteor scatters’. Veel kwam daar niet uit en met de opkomst van de satellieten werd dat onderzoek begraven.
- Foto boven: Astronomylog
