Hans Knot geniet drie weekjes van een welverdiende vakantie. Een voorafname op de echte zomervakantie. Twee zondagen lang neemt André van Os daarom deze column over. In twee delen vertelt hij over de Nederlandse inbreng bij Trans World Radio. Op 14 juli is Hans weer terug.
Wereldradio vanuit een zolderkamer in… Baarn
Dr. Paul Freed, is de oprichter van Trans World Radio, een christelijk radiostation waarmee miljoenen mensen in gesloten en moeilijk begaanbare gebieden bereikt konden worden. In 1948 was hij voor zijn werk een paar dagen in Spanje, waar het evangelie was verboden en zendelingen niet welkom waren.
In zijn boek ‘Gezonden om te zenden’, schreef Freed: “Radio is in staat om over bergen heen te gaan, door dalen en gehuchten, door olijfbossen en wijngaarden. Ik verlangde ernaar om al die mensen te vertellen dat Jezus Christus hen liefheeft, dat Hij voor hen gestorven is en opgestaan en dat Hij leeft. Het enige wat ze moesten doen was geloven. Maar eerst moesten ze het horen.”
Van Marokko naar Monaco
In een legerdump kocht Freed een zender waarmee hij in 1952, vanuit Frans Marokko, startte met programma’s gericht op Spanje onder de naam ‘The Voice of Tangier’. Maar toen Marokko in 1956 onafhankelijk werd, nationaliseerde het de zendinstallatie en Freed week uit naar Monte Carlo in Monaco.
Op 1 januari 1959 ging in Duitsland het gospelstation ERF van start. Een model waarin Trans World Radio ging werken met nationale partners, een manier van werken die tegenwoordig nog steeds functioneert. Binnen dat model zou ook een Nederlandse partner toetreden, maar eerder was er een andere Nederlandse connectie in de vorm van een zender nabij Kralendijk op Bonaire. Die zou uitgroeien tot een monster van 440 kilowatt.
De uitzendingen gericht op Latijns-Amerika en het Caribisch gebied gingen op 13 augustus 1964 voor het eerst de lucht in. Bonaire werd daarmee, na Monte Carlo, de tweede zendlocatie van Trans World Radio. Vijf jaar voor de opening van die andere beroemde korte golfzender op hetzelfde eiland: het relaisstation van Radio Nederland Wereldomroep.
Nog meer Nederlandse steun
“Vanuit Caribisch Nederland bereikte TWR miljoenen luisteraars op het westelijk halfrond”, meldt de Nederlandse website van TWR. “Via vier enorme zendmasten in het zuiden van het eiland Bonaire (80 kilometer van de kust van Venezuela) zond TWR christelijke radioprogramma’s uit naar Venezuela, Cuba, Colombia, Brazilië en het Caribisch gebied. Luisteraars hoorden via Shine 800 AM elke avond het evangelie in hun eigen taal. Voor mensen op Bonaire zelf zond de Voice of Hope uit op 89.5 FM.”
Nederlanders maakten deel uit van een technisch team, dat verantwoordelijk was voor het verhelpen van acute storingen en het preventieve onderhoud van de zender, zendmasten, gebouwen en materieel. Niet lang na de start van TWR op Bonaire was er nog meer Nederlandse betrokkenheid toen Hans van der Steen (1930-2020), in oktober 1965, de Nederlandse afdeling oprichtte.
Hij zond uit vanuit de zolder van zijn huis in Baarn en kreeg daarbij hulp van onder meer Albert Ramaker en Jan Kits sr. (later medeoprichters van de Evangelische Omroep), zendeling Anne van der Bijl en oud-verzetsstrijdster en evangeliste Corrie ten Boom. Haar korte toespraakjes werden in de jaren ’60 en ’70 van de twintigste eeuw zeer geliefd bij de luisteraars.
“God kent geen problemen, alleen plannen”, was één van haar uitspraken. In de Tweede Wereldoorlog deed ze ondergronds werk, waaronder het verbergen van joodse onderduikers. Corrie ten Boom werd verraden en kwam met haar zus Betsy in het concentratiekamp Ravensbrück terecht, waar Betsy stierf.
Eten uit de hand van de Heer
De oprichting van de Nederlandse tak van TWR en de uitzendingen vanuit een zolder in Baarn trokken uiteraard ook de aandacht van de kranten. De regionale correspondent in Hilversum van het Nieuwsblad van het Noorden zocht Hans van der Steen op en deed in augustus 1968 verslag onder de kop: “Baarns echtpaar bouwde zolder om tot kleinste evangelisatie-omroep ter wereld”.
‘Voor Hans van der Steen, zijn vrouw en hun drie jonge kinderen is het onzeker of er volgende maand of over twee maanden of over een half jaar wel touwtjes zijn om aan elkaar te knopen. Maar dat is een normale situatie in dit Baarns gezinnetje, waar tegenover hoge wekelijkse uitgaven (zij het niet voor het levensonderhoud: men verstaat de kunst sober te leven) géén vaste wekelijkse inkomsten staan. Het echtpaar ligt daarvan ’s nachts echter niet meer wakker. Want de Van der Steens leven zoals dat heet ‘uit de hand van de Heer’.
‘Het 37-jarige hoofd van de familie, die tweeëneenhalf jaar geleden zijn baan bij Philips phonografische industrie er aan gaf omdat hij zich tot zendingsarbeid geroepen voelde, verzekert dat bij dit werk principieel nooit over geld wordt gesproken. “Wij vertrouwen erop, dat als God ons een opdracht geeft, hij er ook voor zorgt dat het geld er komt om die opdracht te vervullen. En dit vertrouwen is nog nooit ten onrechte gebleken.”
‘Het evangelisatiewerk, waarmee de heer Van der Steen – met daadwerkelijke steun van zijn echtgenote – lange dagen vult, verricht hij voor het grootste deel op zijn eigen zolder: het huis-in-de-rij aan de rand van een met koeien en knotwilgen gestoffeerd onafzienbaar weidelandschap houdt tussen zijn dakspanten de ongetwijfeld kleinste professionele opnamestudio van ons land geklemd. Hier worden de godsdienstige programma’s op de tape gezet, die, gezien de reacties, blijkbaar velen in den lande er toe brengen, tweemaal per week (woensdagavond laat op de middengolf, en zaterdagmorgen op de korte) af te stemmen op Radio Monte Carlo’.
André van Os
