En in de VS mogen Amerikanen hun videorecorder straffeloos gebruiken
In deze laatste column van 2023 neem ik je mee naar januari 1974. Er was nogal wat discussie ontstaan over de invulling van het toekomstige derde televisienet. Zo was er het idee voor een cultureel dat totaal gevuld zou worden door de NOS. Maar halverwege de maand bleek dat de drie grootste politieke partijen, de PvdA, het CDA en de VVD, daar niet achterstonden. Men was van mening dat dit een taak van de publieke omroepen was, die enkel aangevuld kon worden met bijdragen van de NOS.
Op 19 januari was het onderwerp ‘Cultuur in de televisie programma’s’ andermaal onderwerp van getwist. In de omroepwet stond dat twintig procent van de publieke zendtijd besteed diende te worden aan kunst. Dat werd nog eens duidelijk toen de Raad voor de Kunst een advies gaf over de conceptnota van de toenmalige minister voor CRM, Elco Brinkman. Vanuit het advies bleek dat men vond dat de omroepen veel te gemakkelijk bepaalde ontspanningsprogramma’s de stempel ‘cultuur’ gaven.
De Raad wilde dat er strenger werd opgelet op het nakomen van de wet. Men vreesde tevens dat de culturele uitzendingen nog meer in het nauw zouden komen door de invoering van de toekomstige betaaltelevisie en de bezuinigingen op het omroepbudget voor de daarop volgende jaren. Vanuit de adviescommissie van minister Brinkman volgde de reactie dat het begrip ‘cultuur’ inderdaad veel concreter gedefinieerd diende te worden. Bij onderzoek was onder andere gebleken dat er maar vijf procent echt onder ‘cultuur’ kon worden gerangschikt.
Vanuit de Raad voor de Kunst werd daarna gemeld dat, zodra de nieuwe mediawet van kracht werd, men nauwkeurig het percentage van cultuurprogramma’s op radio en televisie zou volgen. Het derde televisienet ging trouwens pas in april 1988 van start. Minister Brinkman had het best druk, hij kondigde ook zwaardere maatregelen aan tegen omroepverenigingen die overdtredingen zouden begaan. Ondanks eerdere berispingen waren een aantal publieke omroepen andermaal in de fout gegaan. Brinkman doelde vooral op de vele reclame voor de eigen omroep en de ledenwerving.
Ook was er teveel reclame tijdens sportuitzendingen en werden er films uitgezonden op tijdstippen die niet geschikt waren voor jonge kijkers. Hij kondigde aan om met de omroepbesturen een gesprek te hebben. Sta even stil bij 2023 om een vergelijking te maken met 1984. Het aanbod programma’s, zowel via radio als televisie is fors toegenomen. Er is nog steeds een leeftijdsgrens voor bepaalde programma’s, maar de geviseerde doelgroep luistert bijna niet meer naar de radio. En men ziet alles in veelvoud via internet en sociale media. Tot slot maken de omroepen tegenwoordig nog minimaal reclame voor eigen huis vergeleken met 1984.
Opluchting in de VS
Ik wil ook nog even stil staan bij een uitspraak – half januari 1984 – van het Amerikaanse Hoge Gerechtshof. Zelf was ik al jaren actief binnen de Rijksuniversiteit Groningen met videoproducties, waarbij tal van voorwaarden golden. Een tijdrovende bezigheid om alles uit te zoeken en pas wanneer alle getekende verklaringen binnen waren kon er worden ‘gedraaid’.
De uitspraak van het Hoge Gerechtshof had betrekking op de huisvideorecorder die meer en meer aan populariteit won, en waarmee speelfilms en andere televisieprogramma’s werden opgenomen. De uitspraak was 100% positief. Het mocht en werd gezien als een belangrijke overwinning voor de video-industrie. Filmmaatschappijen Universal City en Walt Disney Studio hadden eerder een rechtszaak aangespannen tegen Sony en andere fabrikanten van videorecorders.
In een verklaring liet een woordvoerder weten dat de opnamen in eerste plaats dienden voor gebruik in huiselijke omgeving en dus geen schending zouden vormen met de Amerikaanse auteurswetgeving. De uitspraak verwees de dreiging van miljoenen dollars aan overtredingen op het auteursrecht naar de prullenmand
Tot slot wens ik iedereen een voorspoedig 2024.
Hans Knot
Schitterend om terug te zien. Bedankt