De schuld van Joseph Goebbels
Het zal je ontgaan zijn, en ik neem het je niet eens kwalijk. RadioVisie viert dit jaar z’n zesentwintigste verjaardag op het internet. Daarmee is deze digitale mediakrant de oudste in z’n genre. Tel daarbij het feit op dat RadioVisie online een logisch vervolg is van het gedrukte maandblad dat voor het eerst verscheen in… 1973. En meteen hebben jij en ik een alibi voor een nieuwe, langlopende reeks. Het complete verhaal ‘achter’ RadioVisie. Tweewekelijks op zondag.
Speelde vorige week een deel van de ‘actie’ zich af in West-Vlaanderen, in aflevering 2 komen we terecht in… de rest van Europa. Maar eerst moeten we terug naar de jaren 60 van vorige eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog zwoeren de meeste West-Europese landen een dure eed: ‘Nooit zouden radio-uitzendingen nog gebruikt kunnen worden om een volk te manipuleren’. Iets wat ene Joseph Goebbels, minister van Openbare Voorlichting en Propaganda tijdens het Duitse Nazi-rijk uitvoerig had gedaan. Radio werd als, gevolg van zijn indoctrinatie tsunami in heel Europa genationaliseerd. Het fenomeen ‘publieke omroep’ deed z’n intrede, maar in Denemarken vond men er iets op.
De truc met het ‘radio-ei’
In de zomer van 1958 werd in Duitsland nota bene, een oude vissersboot, de Cheeta I, gekocht en omgebouwd tot radiozendschip. Het voer onder Panameese vlag en was eigendom van een Liechtensteins bedrijf. De studio’s werden gevestigd in Kopenhagen. Vijf mijl uit de kust gelden landelijke regels niet meer, enkel die van het land waar het schip geregistreerd werd, zijn van tel. En Panama deed niet moeilijk.
Radio Mercur was geboren en zond naar de letter van de internationale wetten uit vanaf Panamees grondgebied en kon dus zonder problemen zijn commerciële programma’s op Denemarken richten. Het drijvende radio-ei van Columbus vond snel navolging in Zweden, Nederland en vanaf 1964 ook in Groot-Brittannië. Radio Atlanta was er de eerste om in het voorjaar van 1964 met uitzendingen te starten vanaf een schip. Op Paasmaandag van datzelfde jaar gevolgd door Radio Caroline.
In hun zog gingen tal van andere projecten van start. Het ene al succesvoller (Radio London, Radio 390, Radio 270) dan het andere (Radio Sutch, K-I-N-G, Swinging Radio England). De Britse overheid zag het met lede ogen gebeuren en bedacht in 1967 de Marine Offences Act. Die verbood simpelweg landgenoten om mee te werken aan radio-uitzendingen vanaf een schip.
Behalve de geviseerde stations die dat allesbehalve leuk vonden, voelden ook tienduizenden luisteraars zich in hun kruis getrapt. Bijgevolg werden acties opgezet om ‘free radio’, zoals zeezenders inmiddels werden genoemd, voor hun totale ondergang te behoeden.
De opkomst van de ‘fanclubs’
Er werden organisaties opgericht die protesten, optochten, promomateriaal, plus… ondersteundende tijdschriften gingen uitgeven en/of coördineren. De bekendste waren de Free Radio Association (FRA), Free Radio Campaign, Campaign for Independant Broadcasting en de Free Radio Organisation (FRO). De ene club was al wat professioneler dan de andere en ook het aantal leden dat gerecruteerd werd, durfde flink verschillen.
Wat eerst een puur Brits initiatief was kreeg verrassend snel navolging in andere landen. Ook in Nederland, Duitsland en Frankrijk werden lokale afdelingen van vooral de FRA en de FRO gestart. Niet dat het tij kon gekeerd worden, de Britse zeezenders verdwenen toch, maar hun ‘fanclubs’ bleven wel bestaan.
Een hele schare oud-luisteraars van offshore stations bleef de magazines dapper kopen. Was er weinig actueel nieuws, des te meer kon men wegdromen naar de tijd dat radio ‘zoveel beter’ was aan de hand van overzichten, interviews en verhalen allerhande. Bovendien werden her en der, ondanks alle verboden, steeds weer plannen gesmeed om nieuwe stations vanaf zendschepen te beginnen.
Vlaanderen volgt
Het had even geduurd vooraleer ook in België een afdeling van de Free Radio Association werd opgezet. Oostendenaar Willy Lefevre had er zijn schouders onder gezet in 1969. En in Sint-Amandsberg was ene Pierre Deseyn (foto) een jaar later gestart met de uitgave van het blad ‘Newscaster’.
Tien gestencilde pagina’s op A4 formaat, aan elkaar geniet, een lay out was er nauwelijks, maar wel tjokvol berichten uit de wereld van de (commerciële) radio. Naar huidige maatstaven zag het ‘blad’ er niet uit, maar wie daar niet om maalde waren de lezers en radiofans. Want Newscaster was het enige medium dat over radio berichtte in Vlaanderen in het… Nederlands. De traditionele pers kwam nooit verder dan info over de publieke omroep.
Bovendien was er tussen augustus 1967 en het voorjaar van 1971 heel wat gebeurd op het vlak van popradio. Radio Veronica zond nog steeds uit. Voor de Nederlandse kust kreeg men zelfs even het gezelschap van Capital Radio. Maar nadat hun zendschip, de King David, strandde, was het geld op en het avontuur van een radiopiraat met een ideologische ondertoon, voorbij.
Aan de andere kant van de Noordzee was met Zwitsersers kapitaal en hulp uit Duitsland en Groot-Brittannië, Radio Nordsee International (RNI) van gestart gegaan, maar ook weer gestopt. Na een onderbreking van enkele maanden en dit keer met hulp vanuit Nederland, was Radio Noordzee Internationaal in de lucht gekomen. Uiteraard was het immer flitsende Radio Luxemburg nog in de lucht en werd een Vlaamse zeezender aangekondigd… Radio Marina.
Een abonnement op Newscaster
Net in die radio-avontuurlijke tijden maakte het trio youngsters uit Menen en Geluwe, kennis met de Belgische Free Radio Organisation. Vooral dankzij André, de studiotechnicus van Radio Kortrijk. Achteraf bleek de man een behoorlijke fan van alle radiozenders te zijn, en hield hij er een niet onaardige verzameling geluidsopnames op na. Via een krantenberichtje in Het Laatste Nieuws over… Radio Marina, had hij de FRO ontdekt.
Over Marina en over alle eerder genoemde stations schreef Pierre Deseyn in zijn ‘Newscaster’. Het West-Vlaamse trio Marc Gryson, Jacques Lombaert en Jean-Luc Bostyn, kon bijgevolg niet snel genoeg lid worden van de Free Radio Organisation, de enige manier om het blad te ontvangen. Vijftig Belgische franken duur was het lidmaatschap voor een vol jaar. Maar daar kreeg je dan wel acht edities voor. Ze werden verstuurd met de post, die daarvoor 15 cent per exemplaar vroeg.
° Volgende aflevering: 19 februari 2023
