In onze reactierubriek plaatste Marcel Strücker gisteren – maandag 28 maart – zijn bedenkingen bij een redactioneel artikel over Westerse informatie voor Russische luisteraars. Hij vroeg zich daarbij af of Russen dat soort informatie niet bij voorbaat wantrouwen. Omdat ‘reacties’ minder lezers lokken dan reguliere artikelen, plaatsen we zijn bijdage nog eens apart.
Rusland: er wordt ook om en met informatie ‘gevochten’
- Waaruit blijkt dat de Russen informatie uit het Westen wantrouwen? Er zijn ook Russen die niet bepaald dol zijn op Poetin en die naar ik inschat juist wél op de hoogte gehouden willen worden van wat werkelijk speelt. Er is een verschil tussen oppositie voeren en informeren: objectiviteit. Ook een oppositiepartij (of een leider daarvan) heeft belangen die objectiviteit in de weg kunnen staan. Dat lijkt me in de discussie iets om rekening mee te houden.
- De Oekraïense staatsomroep ‘werkt nog’, maar niemand kan voorspellen hoe lang. Hetzelfde geldt voor de andere omroepen in dat land. Zowel Rusland als Oekraïne van zo objectief mogelijk nieuws voorzien vanuit het buitenland is een oud idee dat ook heden ten dage prima werkt. Het is met de simpelste technische middelen al mogelijk om een amplitude gemoduleerd signaal uit de lucht te plukken en te beluisteren. Met FM is dat al een heel stuk gecompliceerder, digitale technieken spelen in dat verhaal nauwelijks een rol. Verder verwacht ik dat de Oekraïense media ook niet volledig zullen zijn in hun berichtgeving. De reden lijkt me eenvoudig: er is op dit moment een militair belang. Bovendien heeft de regering van Oekraïne ook een eigen agenda die objectieve informatieverstrekking in de weg kan staan. Niet dat de berichtgeving in dat land daarmee slechter wordt, maar wel onvollediger. Het is nog maar de vraag of dat wenselijk is.
- Russia Today lijkt me nu juist het slechtste voorbeeld om te geven: van deze zender staat al jaren vast dat het een propagandazender is en dus niet objectief. Het verbaast mij overigens dat niemand een rechtszaak is begonnen tegen degenen die dit station blokkeren. Ik verwijs in deze kwestie naar onder meer artikel 10 van het Verdrag van Rome, dat vrije ontvangst van alle informatie moet garanderen.
- Dat de informatie-oorlog ‘alleen maar’ via digitale media plaats zou vinden vind ik vrij ongenuanceerd gesteld. Het komt op mij over dat TB de basisprincipes van de journalistiek niet goed kent: meerdere bronnen checken, dán pas publiceren en liefst zo objectief mogelijk. Informatie via social media is fragmentarisch, niet officieel via meerdere bronnen gecheckt en al helemaal niet objectief te noemen. Juist social media gaan gebukt onder het probleem dat trollen objectief lijkende informatie verspreiden die dat helemaal niet is. (Wat ooit als ‘burgerjournalistiek’ werd gepresenteerd is niet anders dan een poging geweest om opgeleide journalisten met een trucje weg te saneren.) Juist door te stellen dat de informatie-oorlog via digitale media verloopt geeft TB naar mijn bescheiden mening toe dat objectiviteit en eigenbelang daar ver zijn te zoeken.
- Social mediagebruikers baseren zich op bronnen; journalistieke bronnen, of dat nu een talkshow op tv, een online krant of cnn.com is. Dan zullen die bronnen er wel moeten zijn… Als het niet zo objectief mogelijk via digitale media kan, dan maar via andere wegen.
- Het bagatelliseren (‘…goedbedoelde…’) van initiatieven vind ik eerlijk gezegd wat hautain overkomen. We hebben het hier over partijen die ruime ervaring in de media hebben. Radio Monte Carlo stond altijd vooraan in nieuwsvoorziening; ze waren altijd één van de meest betrouwbare nieuwsbronnen, in veel gevallen nog beter dan de BBC (waar inmiddels ook veel journalistiek talent is wegbezuinigd). Verder wijs ik erop dat Nederland vanaf juni 1927 de eerste was die vanuit particulier initiatief (Philips) een wereldomroep wist te realiseren. Uit de Phohi kwam later de Wereldomroep voort. Er zijn contacten tussen bedrijfsleven, journalistiek en overheid die soms prima kunnen werken. Het is meestal het bedrijfsleven dat het best van lokale omstandigheden op de hoogte is als het op een bepaalde locatie is vertegenwoordigd. Het simpele argument daarvoor is dat een regering (dus ook inlichtingendiensten) en journalisten via het bedrijfsleven over lokale situaties worden geïnformeerd. Inlichtingendiensten en journalistieke organisaties hebben natuurlijk ook andere bronnen, maar het bedrijfsleven, particulieren dus, kun je op dit punt niet als ‘goedbedoeld’ wegzetten.
- TB gaat er vanuit dat elk gebied, elk boerengehucht in Rusland over internet beschikt. Dat valt tegen. Er zijn nog steeds gebieden die je alleen via langegolf, middengolf of kortegolf kunt bereiken. Een groot deel van de huishoudens in Russisch buitengebied is niet eens in staat om in eigen levensonderhoud te voorzien, laat staan een internetabonnement te betalen. Dat ziet TB volgens mij een beetje over het hoofd…
- Er is nog altijd een kans dat Poetin het westen tot een aanval uitlokt of de NAVO tot een aanval dwingt. (Ik wijs in deze context op artikel 5 van het NAVO handvest.) Veronderstellen dat de Russen onze digitale infrastructuur niet onderuit kunnen halen lijkt me wat naïef. Als een complotdenker met een simpel brandje al een UMTS- station uit de lucht kan halen (en dat kan met een simpele, goedgerichte bom ook op de knooppunten van C2000/P2000) dan ligt de hele zaak plat. Vergeet niet binnen deze context niet dat C2000 via internet werkt. Gaat dat systeem plat, dan gaat bijvoorbeeld ook het complete metrosysteem in Rotterdam plat. Hetzelfde geldt dan voor je communicatie, social media, nieuwssite, omroepsite of niet. (Ik heb in een artikel van jaren geleden al eens gewezen op de kwetsbaarheid van C2000/P2000 distributiepunten. Samengevat: je schiet ze zo van de kaart en ze liggen vooral in het kustgebied in Nederland beneden de zeespiegel.)
- VPN-verbindingen lopen via internet. Ze zijn tot op zekere hoogte beveiligd, maar Nord VPN mocht in oktober 2019 nog melden gehackt te zijn geweest. Heeft iemand weleens de gedachte gehad dat mijnheer Poetin zijn ploegje hackers gewoon met allerlei groepen mee laat lezen om te weten wat zoal aan informatie wordt uitgewisseld? Ook hier: objectiviteit kun je van Telegram en TikTok ook niet verwachten; daar zitten ook figuren op die desinformatie verspreiden, dat heb je met een omroepzender niet omdat daar totaal andere kwaliteitsstandaarden gelden waar het informatievoorziening betreft.
Wat ik met bovenstaande waslijst maar aan wil geven: zomaar een oordeel geven zonder rekening te houden met achterliggende entiteiten geeft lezers een verkeerde voorstelling van zaken. TB heeft natuurlijk recht op een eigen mening. Wat mij stoort is dat hij/zij die mening, naar ik zo lees, op schrift heeft gezet zonder zich in de achtergronden te verdiepen. Dat TB dat niet met mij eens zou kunnen zijn neem ik dan maar op de koop toe.
