In januari 1979 maakten de toenmalige omroepverenigingen, zoals gebruikelijk aan het begin van het jaar, hun ledenaantallen bekend. Een verplichting die in de wet was vastgelegd. Van de acht had enkel de VPRO in het voorgaande jaar leden verloren. Ze hielden er nog 193.647 over. Een verlies van 1080.
Er was ook sprake van de zogenaamde ‘tientjesleden’, personen die geen aanspraak maakten op het wekelijkse omroepblad. Het bleek dat de Evangelische Omroep 85.000 dergelijke leden had in 1978. De meeste nieuwe leden had de V.O.O. opgetekend, liefst 37.000. De AVRO was in dat jaar de grootste omroep met liefst 785.357 leden.
In januari 1979 was het toenmalige Freewave Magazine een half jaar jong. Anno 2020 wordt het nog steeds gepubliceerd als Freewave Nostalgie. Het leek me leuk eens te kijken wat er in de editie van januari 1979 was te lezen. Ik koos voor de verhalen over radiostations die zich voor de Tweede Wereldoorlog richtten op het Britse publiek.
CNBC was niet de eerste
Toen in 1964 Radio Atlanta en Radio Caroline begonnen met hun uitzendingen leek dit een nieuwe ontwikkeling te worden in het zo conservatieve Engeland. CNBC had het al eerder geprobeerd in 1961 vanaf het Veronica zendschip de Borkum Riff, maar de ontvangst was zeer slecht. Enkel in een heel klein deel van de Engelse oost-zuid kuststrook was het station te ontvangen. Officiële commerciële radio, naast de de BBC, was in die tijd gewoon onmogelijk in het Verenigd Koninkrijk.
Al, is dit niet geheel waar. Commerciële radio was eigenlijk al veel eerder geïntroduceerd in Engeland. Reeds in 1925 werd voor het eerst een commercieel radioprogramma uitgezonden vanuit… Parijs. Het werd verzorgd door Radio Paris, een station dat uitzond vanaf de Eiffeltoren. Het ging om een soort modepraatje, dat werd gesponsord door het warenhuis Selfridges. Helaas kreeg de show niet genoeg publiciteit in de kranten en slechts drie luisteraars stuurden achteraf een ontvangstrapport naar Radio Paris.
Twee jaar later, in 1927, werd er een uitzending verzorgd vanuit Hilversum, bestemd voor ontvangst in het Verenigd Koninkrijk. Het was de eerste van een serie uitzendingen die werden betaald door Kolster Brandes, een firma die handelde in radiotoestellen. Maar het duurde nog een aantal jaren voor het allemaal goed begon te lopen. Captain L. Plugge, die in 1925 het modepraatje via Radio Paris verzorgde, richtte de International Broadcast Company (IBC) op en in 1929 startte Radio Toulouse haar eerste gesponsorde shows in het Engels, betaald door enkele platenmaatschappijen.
In 1931 begon lBC uitzendingen via Radio Normandie (foto boven). De programma’s bestonden uit een serie van vijftien minuten durende shows die diverse malen per dag werden uitgezonden. Eind 1932 waren er in totaal 21 Engelse ondernemingen die programma’s via Radio Normandie lieten uitzenden. Dit varieerde van sigarettenfabrikanten tot leveranciers van motoren. In 1935 werd er al meer dan f 400.000,– aan reclamezendtijd gekocht terwijl dit in het boekjaar 1938 was gegroeid tot een bedrag van f 1.700.000,– . IBC experimenteerde met uitzendingen vanuit onder meer Spanje, Ierland, Nederland en Frankrijk.
Radio Normandie en Luxemburg
Het belangrijkste station was Radio Normandië, alhoewel Radio Luxembourg ook tot de grotere stations behoorde. Eerstgenoemde kreeg haar naam in 1929, nadat men eerst als Radio Fécamp in de ether was gehoord en was vernoemd naar de locatie vanwaar men de programma’s verzorgde. Om meer luisteraars te trekken besloot men een sterkere zender te bouwen in Lowetot. De organisatie groeide zeer snel en eigen kantoren en studio’s werden gestart in Londen, waar ook de programma’s werden opgenomen. Tegen het einde van de dertiger jaren had men niet alleen 180 mensen in dienst, maar beschikte men ook over goed uitgeruste reportagewagens.
De zwart gespoten auto’s, met daarop in grote letters Radio Normandie, doorkliefden geheel Engeland. Niet alleen werden concerten vastgelegd maar ook de optredens van topsterren. Namen als ‘The Two Lelies’, ‘Eve Becke’, ‘Les Allen’ en ‘Sam Browne’, die luisteraars van nu niets zullen zeggen. Het grote succes van de IBC was de oprichting van de vriendenclub in 1932. Het lidmaatschap was gratis en in 1939 telde men ruim 320.000 leden.
Dat andere grote station, dat vanaf het Europese vasteland uitzendingen verzorgde gericht op Groot Brittannië, was Radio Luxembourg dat in 1933 van start was gegaan. De eerste programma’s waren vergelijkbaar met die van de IBC, via Radio Normandië. De overkoepelende organisatie achter Luxembourg was de Compagnié Luxembourgeoise de Radiodiffusion.
London-Brussel-Luxemburg
De zenders stonden opgesteld op een heuvel in Junglinster. Van daaruit vertrok een lijnverbinding naar de studio’s in het centrum van de stad Luxemburg. De eerste twee sponsoren waren Zum Buh en Bile Beans, de derde adverteerder was de Irish Hospital Sweepstakes. Een der eerste presentatoren was Charles Maxwell. Hij werkte op freelance basis voor een bedrag van tien Britse Ponden per week. De programma’s werden op zondag opgenomen op platen in London, vanwaar ze werden verscheept naar Brussel en vervolgens per trein naar Luxembourg gebracht.
Een der meest belangrijke shows in de beginjaren was de dertig minuten durende show van Ovaltine. Boordevol muziek van het Ovaltine Symfonie Orkest en de Ovaltineys, die voor de zang zorgden. Radio Luxembourg verwierf snel flink wat populariteit omdat de publieke BBC op zondag nauwelijks lichte muziek uitzond.
BBC en overheid zagen het met lede ogen aan en bedachten plannen om maatregelen te nemen tegen deze stations. Toen RTL op de lange golf begon was dit de enige omroepband welke niet onder het Verdrag van Praag uit 1929 viel. De Britse minister van ‘The Post Office’, verantwoordelijk voor radiotransmissie, protesteerde tegen het feit dat Radio Luxembourg gebruik maakte van een golflengte waarvoor men geen toestemming had.
Dit protest werd gedeponeerd bij The International Telecommunications Union. Evenwel zonder succes. Net zo min als de pogingen van de Britse regering en die van Frankrijk en Luxemburg om de uitzendingen van zowel Radio Normandie als die van Radio Luxembourg stop te zetten. Het enige middel was het verhinderen dat bepaalde uitzendingen via telefoonlijnen vanuit Engeland naar deze stations werden doorgestuurd. Iets dat ook prompt werd… verhinderd.
Tenslotte werden al deze uitzendingen wel stopgezet bij de aanvang van de Tweede Wereldoorlog. De meeste zenders in de diverse landen werden door de Nazi’s vernietigd, uitgezonderd die in Luxembourg. Het werd een prachtig propagandawapen voor Hitler. Geen van de lBC-stations begon opnieuw na de Tweede Wereldoorlog, alhoewel men er was gestart was met de oprichting van een productiemaatschappij, gespecialiseerd in het maken van commercials.
Ik wens alle lezers, ondanks de opgelegde belemmeringen, een goede Kerstperiode en voorspoed in 2021.
