Bronnen van eerlijkheid en van heerlijkheid
In mijn vorige column blikte ik terug op het getover met luistercijfers. Jaren geleden publiceerde ik hier reeds over en die gegevens heb ik er nog eens bijgehaald. Natuurlijk zijn er ook voorbeelden te vinden van betrouwbare onderzoeken. Zowel Radio Veronica als Radio Noordzee Internationaal werden in de jaren70 van de vorige eeuw gewoon opgenomen in het kijk- en luisteronderzoek van de NOS. Men wilde hun aantrekkingskracht immers kunnen vergelijken met die van de Hilversum 3, de popzender die in 1965 was gelanceerd als de publieke tegenhanger van de zeezenders.
Zelfs in de nadagen van de grote Nederlandstalige offshore radio werden hun gegevens nog meegenomen in de kijk- en luisteronderzoeken. In het najaar van 1985 werd er zelfs een speciale telefonische enquête gehouden, waarin werd nagegaan in hoeverre de zeezenders en landpiraten werden beluisterd en welke redenen de luisteraars daarvoor hadden. Voor dit onderzoek werden er op twee achtereenvolgende dagen – 1 en 2 oktober – , in totaal 672 personen ondervraagd. Dat kwam neer op 86 procent van de beoogde steekproefgrootte van 780 personen boven de vijftien jaar. Dat aantal leek groot genoeg om van een representatieve enquête te kunnen spreken.
Op dat moment waren er nog steeds drie zeezenders actief: Laser 558, Radio Caroline en Radio Monique. Laser 558 zond uit vanaf de MV Communicator, Caroline en Monique vanaf de MV Ross Revenge. Radio Monique en Laser 558 waren relatieve nieuwkomers in de ether. Dit laatste station startte met testuitzendingen op 19 januari 1984, terwijl Radio Monique officieel op 15 december 1984 de lucht inging. In die korte tijd hadden ze toch al een behoorlijke aanhang verworven. Uit de telefonische enquête bleek immers dat 21 procent van de ondervraagden wel eens luisterde.
De onderzoekers hadden ook details. Zo meldden ze dat op de dag van de ondervraging niemand op een van de drie voornoemde stations had afgestemd. Het ging om één procent dat al dan niet met enige regelmaat eens per week naar Laser 558 luisterde, hetgeen neerkwam op een totaal van zeven personen.
vijftien jaar. Er werden 62 luisteraars geteld, oftewel negen procent van alle ondervraagden, die met enige regelmaat afstemden op de zeezender. Twee procent van hen stelde dagelijks naar dat station te luisteren, 27 procent enkele dagen per week en 26 procent gemiddeld eens per week. Van de resterende respondenten gaf 44 procent aan minder dan eens afvragen te stemmen op Radio Caroline. Bij elkaar luisterde van alle ondervraagden meer dan de helft – oftewel vijf procent – eens of meerdere keren per week. Omgerekend naar de totale bevolking kwam dat neer op ruim een half miljoen wekelijkse personen.
Opmerkelijk was dat Radio Monique beter scoorde dan Radio Caroline, dat toch een veel grotere naamsbekendheid had. Men kwam via de telefonische ondervraging uit op een percentage van liefst 14 procent, ofwel 91 respondenten, verdeeld over alle leeftijdscategorieën. Opmerkelijk was dat 11 procent van de luisteraars dagelijks afstemde op de programma’s die vanaf het zendschip de Ross Revenge werden uitgezonden.
Het percentage dat iedere week één of meerdere keren luisterde lag op 29 procent. Bij elkaar genomen ging het om zo’n 65 procent die dit een of meerdere keren per week deden. 35 procent van de ondervraagden stemde minder vaak af. Kortom, van alle ondervraagden luisterde iets meer dan 9 procent één of meerdere keren per week.
Omgerekend naar de totale bevolking was dat een klein miljoen wekelijkse luisteraars. Voor de respondenten was er in de enquête nog een korte serie vragen met betrekking tot Hilversum 3. Waarom werd de voorkeur gegeven aan de zeezender Radio Monique? Onderstaand overzicht werd meegenomen in het NOS-KLO-bulletin van november 1985.
• Meer toeval, luistert met anderen mee: 28 keer
• Radio Monique heeft meer non-stop muziek, minder gepraat: 21 keer
• Betere en leukere muziek dan Hilversum 3: 10 keer
• Als op Hilversum 3 de EO is: 9 keer
• Als op Hilversum 3 niets aantrekkelijks is: 7 keer
• Radio Monique heeft meer Nederlandstalige muziek: 7 keer
• Radio Monique heeft een meer gevarieerd aanbod: 5 keer
• Radio Monique is gezelliger: 4 keer
• Als op Hilversum 3 de VPRO is: 4 keer
• Als Hilversum 3 niet zo goed te ontvangen is: 4 keer
Van de ondervraagden gaf elf procent tevens aan dat men door de komst van Radio Monique zeker minder naar de uitzendingen van Hilversum 3 was gaan luisteren. Daarnaast werden er door de onderzoekers nog een aantal bredere conclusies getrokken over het publieksbereik:
• Van alle Nederlanders ouder dan 15 had 28,4 procent in 1985 wel eens gehoord van Radio Monique. Dat waren op dat moment, vertaald naar de gehele bevolking, 3.073.500 personen.
• Van alle Nederlanders zei 12,7 procent, oftewel 1.375.000 personen, bovendien regelmatig te luisteren naar het station.
• Van alle Nederlanders tussen 15 en 24 jaar had 45,2 procent wel eens van het station gehoord. Dat waren 978.308 personen.
• Van alle mensen die in grote steden woonden in het westen van het land, had 29,6 procent wel eens gehoord van Radio Monique en 16,9 procent, op dat moment 313.495 personen, luisterde regelmatig.
• Van de rest van de mensen uit het westen had 41 procent wel eens gehoord van Radio Monique en 18 procent luisterde regelmatig, ofwel nog eens 553.860 regelmatige luisteraars.
De naamsbekendheid van Radio Monique was relatief groter in de Randstad dan daarbuiten. Binnen de Randstad was Radio Monique echter meer bekend buiten de grote steden dan daarbinnen. Aan het bereik van de zender kan deze beperking tot het westen van Nederland overigens niet hebben gelegen. Het station was overdag en in het begin van de avond in de lucht en de programma’s waren in heel Nederland zonder probleem te ontvangen dankzij de de prima frequentie (963 kHz) en het sterke zendvermogen.
Al met al lijken dit betrouwbare cijfers in vergelijking met de gegevens die Dennis King namens de Caroline-organisatie twaalf jaar eerder dacht te kunnen verspreiden. Een bron van eerlijkheid waren die bepaald niet, misschien eerder een bron van heerlijkheid voor eigen genoegen.
