Nostalgie: het DAB-mysterie ontrafeld

De mux DAB+ Vlaanderen, uitgebaat door Norkring België, kreeg er dus gisteren een dertiende radioproduct bij: Nostalgie Vlaanderen. Er bleken links en rechts wel wat lieve woordjes nodig om de 64 kbit/s bijeen te harken en zo het landelijke radioproduct van Mediahuis haar wettelijk verplichte, maar voorlopig bescheiden plekje te kunnen geven in de digitale etherruimte. Veel wordt er niet over gecommuniceerd en al zeker niet over de technische achtergrond. Dus gingen we zelf maar wat dieper graven in de digitale ‘bits and pieces’ van deze operator. Het is een les in communicatie die ze bij Norkring nog steeds niet echt onder de knie hebben.

Eerst wat theorie

Een DAB+ multiplex (of ‘ensemble’) is in feite een puzzel van samen 1152 kbit/s. Dat is de ruimte die praktisch kan worden verdeeld onder de radiostations, tenminste bij een gemiddeld beschermingsniveau (actueel is dat niveau 3A, lees hierover meer in de laatste paragraaf van dit artikel). Sinds 18 augustus, met de komst van Qmusic non stop, Joe 70’s en Joe 80’s, was er in de commerciële mux 11A alles samen 1120 van de 1152 kbit/s in gebruik. Er bleef dus nog een rest van 32 kbit/s over. Het feit dat vier Medialaan-producten hierbij terugschroefden van 96 naar 88 kbp/s lijkt er op te wijzen dat ook met Medialaan werd ‘gedeald’ om een beetje ruimte te creëren voor Nostalgie. Al is die 32 kbp/s op zich uiteraard te weinig voor een muzikaal product. Dat zou bijzonder magertjes klinken tussen de andere digitale stations die 80 tot 96 kbit/s ter beschikking hebben. 

Los het op!

Norkring moest dus op zoek naar extra bits. De tijd was kort, want Nostalgie keek aan tegen de wettelijke deadline van 1 september. Je kunt er dus donder op zeggen dat er vanuit het kabinet Gatz aan de verschillende stakeholders een dwingende boodschap was meegegeven: “Los dit op!”. Die oplossing werd uiteindelijk gevonden in de datapakketten die een aantal stations gebruiken om via DAB+ wat extra digitale info mee te zenden.

Die datapakketten, telkens 16 kbit/s, gaan officieel door het leven als MOT SlideShow, een technologie die pas in 2012 werd geïntegreerd in DAB+. Als je dit snufje goed gebruikt betekent het vooral visueel een meerwaarde in de autodisplay en in het duurdere segment onder de DAB+ ontvangers. Dan kun je als radiostation de displays van je luisteraars opvrolijken met wervende beelden: flitsende stationslogo’s, foto’s van artiesten en deejays, weer en verkeer, songinfo, aankondigingen, eventueel zelfs advertenties, noem maar op.

Niet efficiënt

In Nederland en de meeste andere landen zit die MOT-capaciteit sinds een paar jaar gewoon ingebouwd in de totale bitruimte die de stations afhuren, maar in onze Vlaamse muxen, 11A en 12A, zijn dat nog aparte, supplementaire pakketten. Internationaal noemt men die Vlaamse werkwijze echter “inefficiënt gebruik van bandbreedte”. Zo huurt Qmusic bij Norkring dus in feite audio (96 kbit/s) plus data (16 kbit/s). Ook Joe, Family, Maria, Roxx, TOPradio en de twee VBRO-producten huren zo’n datapakket bovenop de bitruimte voor hun audio. Tot gisteren waren er dus 8 van die pakketjes van elk 16 kbit/s in gebruik.

Voor Qmusic en Joe heeft dat systeem louter voordelen: zij kunnen de MOT SlideShow op hun twee hoofdproducten zonder meerprijs ontkoppelen met aangepaste info naar respectievelijk Qmusic non-stop en Joe 70’s/Joe 80’s. Zij kunnen dus met twee pakketjes de displays van hun vijf producten aansturen.

Overigens zijn de radio’s van de Medialaan ook de enige in de commerciële mux die visueel echt iets nuttig doen met die datacapaciteit. Bij de andere gebruikers beperken ze zich tot station- en/of songinfo. Radio Maria stuurt via die weg dan weer gebeden en boodschappen naar zijn luisteraars.

Cadeautje aan Antwerpen

Terug nu naar het bitprobleem van Norkring. Een beetje DAB+-toestel verraadt al snel het ‘magische geheim’ waarover de betrokkenen liefst zo hard mogelijk zwijgen: bij Topradio en RadioMaria blijken de extra datapakketten (2 x 16 kbps/s) verdwenen. Topradio toont momenteel “zwart”, maar bij Radio Maria zitten de tekst en beelden nu als PAD ingebouwd in het audiosignaal, zoals ze ook in Nederland doen.

Hierdoor kwam de (minimaal) gezochte 32 kbit/s vrij. Samen met de 32 die nog vrij was levert dat een signaal op van 64 kbit/s voor Nostalgie. Zonder ruimte voor extra data of songinfo, al kunnen ze die vanaf nu wel verpakken in hun audiosignaal. Sinds gisteravond is trouwens al een logo te zien, net als bij BBC World Service. Kwalitatief is het zowat het minimum, maar wettelijk zit Nostalgie gebeiteld en dat is het enige wat momenteel telt.

Sleutelen aan het beschermingsniveau?

Tot slot nog dit: het is een fabel dat de capaciteit van de Norkring-mux nu theoretisch helemaal volzet is. Als de provider zou overstappen van een ‘protection level’ 3A naar 3B, dan komt er in die mux 11A liefst 384 kbit/s extra ruimte beschikbaar, goed dus voor gemakkelijk vier tot vijf extra kanalen. Idem trouwens voor de VRT-mux 12A. Steeds meer buitenlandse uitbaters van DAB+ netwerken zetten nu al die stap van beschermingsniveau 3A naar 3B (zie tabel onderaan dit artikel).

Technisch heeft zo’n ‘verruiming’ enkele nadelen, maar niet onoverkoombaar. Zo gaat een grotere mux-capaciteit altijd wat ten koste van het vermogen van de zenders, waardoor de signalen gemiddeld met zowat 3dB moeten worden versterkt. Een beperkt aantal autoradio’s ondervindt naar verluidt ook problemen met die verruimde muxen, maar ze zijn te verhelpen met een software-update.

---