De aloude Halse Radio Victoria geeft ons een mooi excuus om eens wat dieper te graven in een weinig gekend maar niet onbelangrijk technisch aspect van DAB+: het protectielevel. Als enige van alle 59 lokale radio’s in Vlaanderen in de digitale ether – zelfs een van bitter weinige stations in heel Europa – schakelde Victoria op de Vlaams-Brabantse proefmux over op het allerhoogste protectielevel EEP-1A. Zoiets vraagt om een woordje uitleg.
Eerst een noodzakelijke portie theorie: DAB+ is digitale radio waarbij meerdere radiostations in één digitaal verpakte bundel (een ensemble) via één frequentieblok worden verzonden. Uw digitaal radiotoestel decodeert dus in feite continu een volledige multiplex, ook al luister je maar één specifiek station in die mux.
Maar omdat radiogolven allesbehalve stabiel zijn is dat decoderen minder eenvoudig dan je denkt. Je ontvanger kan soms hele stukken van datapakketten missen, zeker als je aan het rijden bent. Daarom werd in de technologie van DAB+ de zogenaamde Equal Error Protection (EEP) ingebouwd. Bij de oorspronkelijke DAB was dit nog de Unequal Error Protection (UEP). Het uitgezonden signaal bevat hierdoor al de nodige foutencorrectie, dat je radiotoestel, zeker bij een behoorlijke ontvangstkwaliteit, altijd de nodige (data)stabiliteit garandeert.
Operatoren en/of de radiostations hebben keuze uit vier protectielevels, 1 als hoogste en 4 als laagste. In Europa wordt level 3 standaard als de ‘beste praktijk’ gebruikt. Dat betekent dat voor elke bit data twee bits worden uitgezonden. Bij level 1 loopt die verhouding al op naar 1 op 4. Het grote voordeel? Het zal je een iets comfortabeler zendgebied opleveren, met hetzelfde zendvermogen.
Het protectielevel is echter ook een soms delicate evenwichtsoefening, want hoe hoger je die instelt, hoe minder capaciteit je overhoudt voor je radiostations. Hoewel gemakkelijk 90 tot 95 procent van de muxen level 3 hanteert, zal je bij de afwijkende muxen er altijd meer tegenkomen die zakken naar level 4, want dat laat meer stations toe.
Een mux met 12 stations van elk 96 kbp/s gebruikt per definitie altijd het standaardlevel EEP-3A. Want bij level 2A zou er in zo’n mux al maar plaats meer zijn voor 9 stations en bij 1A zijn er dat maar zes. Anderzijds zou je bij level 4A tot 18 stations met elk 96 kbp/s kunnen aanbieden. Dat laatste werkt in principe enkel goed met voldoende krachtige zenders en een gunstig reliëf.
Bij Opendigitalradio.org vind je trouwens een handige tool om te berekenen hoeveel stations je bij welke bitrate kwijt kunt per protectielevel. De B-levels, die je in de praktijk maar zeer uitzonderlijk ziet opduiken, laten we hier even buiten beschouwing. Om alles te begrijpen heb je immers altijd nog de EBU-bijbel over DAB(+).
De put van Halle
Tot hier een stukje theorie om in te leiden dat Radio Victoria dus kiest voor het heel uitzonderlijke protectielevel EEP-1A, waar alle landelijke muxen en ook de lokale muxen in de overige vier provincies voldoende hebben aan EEP-3A. Overigens stelde Edo Dijkstra van TVV Sound de andere zeven radiostations in de Vlaams-Brabantse mux (10B) in op EEP-2A. Dat level gebruiken ze ook in de Waalse lokale mux Henegouwen-West, dat maar vijf lokale stations bevat. Ook in de Nederlandse regio Apeldoorn vind je een lokale mux waar enkele stations 1A en andere 2A gebruiken, al is de info online hierover niet erg accuraat.
De reden is dus simpel: heb je een mux met relatief weinig kanalen, dan kun je je een hoger protectielevel permitteren en zo je zendcomfort wat verbeteren. Victoria heeft hier het geluk dat het niet zo druk is in de Vlaams-Brabantse mux, waardoor de Halse radio ruimte heeft om wat te experimenteren. Zo gebruikt Victoria in deze mux liefst 108 Capacity Units (CU’s), waar dat bij de landelijke radio’s altijd tussen 60 en 72 CU’s ligt. Een mux heeft per definitie altijd 864 CU’s om te verdelen.
Toch kan Victoria vanwege het hoogste protectielevel slechts uitzenden met 72 kbp/s. De overige stations in Vlaams-Brabant gebruiken momenteel elk 96 CU’s met level 2A en zenden hierdoor wel nog uit met 96 kbp/s. Ook zij zouden eventueel de Victoria-optie kunnen kiezen en zo enkele dB’s winnen, maar ten koste van de uitzendkwaliteit.
Waarom kiest Victoria dan toch specifiek voor deze optie? Dat is niet zo moeilijk te raden: Halle ligt in een put, waardoor het digitale signaal vanuit de Modelwijk in Laken onderweg al serieus was hindernissen moet nemen, los nog van de afstand van 19 kilometer in vogelvlucht. Dit hoogteprofiel schetst de situatie tussen de zendantenne (links) en de Victoria-studio in Halle-centrum (rechts).
Maar in hoeverre geeft die 1A nu een hoorbaar verschil? “In onze radiostudio, die pal in het centrum ligt, ontvangen we helaas nog steeds niks, ook niet met de antenne voor het raam, dat nochtans richting Brussel kijkt”, zegt Geert Herbots, technisch medewerker van Radio Victoria en ook een van de pilaren achter de werkgroep Lokaal Digitaal Vlaanderen.
“De switch naar EEP-1A was dus zeker niet plots zaligmakend, maar het helpt wel. Niet echt in de stad, al zijn daar misschien wat minder drop-outs. Maar zolang ze niet helemaal weg zijn blijft niemand luisteren. Er zijn ook plaatsen in het centrum waar je gewoon niets ontvangt. Het helpt vooral in de buitenwijken. Die zijn wat hoger gelegen dan het centrum van de stad. Daar merk je opmerkelijk minder drop-outs.”
De slechte ontvangst in Halle-stad weerhoudt Victoria intussen van het in de kijker zetten van zijn aanwezigheid in de digitale ether. Op de website van de zender wordt zelfs nog met geen letter verwezen naar DAB+ en op zijn sociale media vonden we één berichtje terug, toen de mux in maart van start ging. Doodjammer dat je als lokaal station je investering zo niet echt kunt rentabiliseren.
TVV Sound en Victoria gaan een en ander zeker meenemen in de eerste (zesmaandelijkse) evaluatie die de Vlaamse Regulator voor de Media sowieso verwacht over de lokale proefmuxen. Of dat op termijn eventueel leidt tot een extra steunzender(tje) in Halle is koffiedikkijken, al is dat wel een denkpiste. Het is echter nog onduidelijk hoe de VRM zal aankijken tegen voorstellen, die ongetwijfeld zullen volgen, om bepaalde gaten in de dekkingszones van de proefmuxen te vullen.
Tot slot geeft Herbots nog mee dat het geluid van Victoria via DAB+ nu alvast helemaal op punt staat. “De encoder voor de uitgaande stream naar de DAB+ staat sinds dit weekend helemaal correct en klinkt uitstekend, ook op 72 kbp/s. In het begin was het zoeken naar de juiste klank. Het is altijd een kwestie van ervaring opdoen.”
Van “Gaten in de proefmux vullen” naar “hoeveel muxen per provincie?”