Tijdens de hoorzitting over de uitrol van DAB+ in Vlaanderen, vorige donderdag in de mediacommissie van het Vlaams Parlement, viel het de aandachtige luisteraar op dat er nogal wat subtiele prikken vielen te noteren richting Norkring België. Een analyse.
Norkring is momenteel de facto een monopolist op vlak van DAB+ in Vlaanderen. Het wordt intussen ook voor politiek Vlaanderen almaar duidelijker dat deze situatie verre van gezond is, zeker als men van digitale radio in Vlaanderen een succes, zeg maar dé nieuwe luisterstandaard voor radio, wil maken binnen een redelijke termijn.
Vlaams mediaminister Sven Gatz (Open VLD) verbergt zelfs niet dat de politieke keuze die Vlaanderen in 2009 maakte, niet de zijne is, maar dat hij “moet roeien met de riemen die hij heeft”. Daarom eerst wat achtergrondduiding.
Andere licentiepolitiek
Er is namelijk een verschil in licentiepolitiek tussen Vlaanderen en de intussen tientallen andere landen waar DAB+ ook wordt uitgerold. In de meeste landen gaat de zendlicentie gewoonlijk rechtstreeks naar de radiostations. Die onderhandelen dan samen op hun beurt met een operator voor de technische uitrol van het zenderpark. Zo won in Nederland Broadcast Partners de bieding voor het DAB+ netwerk van de negen landelijke commerciële omroepen. In Vlaanderen echter ging de – voorlopig enige – licentie rechtstreeks naar een operator, Norkring dus. Radiostations moeten met die provider onderhandelen om via dat netwerk te mogen uitzenden. Een licentie, zelfs een erkenning is niet nodig. In Vlaanderen is uitzenden op DAB+ gewoon totaal vrij, als je maar de tarieven van de vergunde zenderoperator kan betalen. Dat verklaart meteen ook waarom zelfs de BBC World Service bij ons vrij te beluisteren is op de Vlaamse DAB+.
Norkring, een Noorse zenderoperator, startte zijn Belgisch filiaal in 2009. Norkring België is voor 75 procent in handen van de moederholding Norkring AS en voor 25 procent van de Participatiemaatschappij Vlaanderen. Norkring België verwierf in maart 2009 het volledige zenderpark van de VRT in Vlaanderen en Brussel. In juni 2009 volgden de Vlaamse licenties voor het aanbieden van een televisie en radionetwerk (voor distributeurs en private radio). Norkring kreeg de daar bijhorende digitale frequentiepakketten er gratis bovenop, alvast tot 2024.
Voor DAB+, waartoe we ons hier gaan beperken, ging het concreet om het frequentiepakket 11A. Het pakket 12A is toegewezen aan de VRT, die op haar beurt voor de exploitatie een beroep doet op Norkring. Dat VRT-contract loopt nog tot maart 2019 en wordt dit jaar dan ook opnieuw aanbesteed, zo viel donderdag eveneens te noteren.
Olifantendracht
De uitrol van het pakket 11A, voor de Vlaamse private radio-omroepen, werd meer dan een olifantendracht. Het werd vrij snel duidelijk dat Norkring België zich daar als een opportunistische monopolist in de markt zette. De oorspronkelijke huurprijs voor een plekje op de multiplex – 15.000 euro per maand voor een volledige Vlaamse dekking – was naar internationale normen totaal van de pot gerukt, zeker voor een medium dat toen nog alles te bewijzen had.
De commerciële multiplex raakte uiteindelijk pas in mei 2015 gelanceerd. Bij de start deden acht private omroepen mee en beperkte de dekking zich tot de regio rond Brussel (zie kaartje).
De “introductieprijs” die de deelnemende stations moesten betalen, bleek dan al teruggebracht tot 1.500 euro per maand.
Gepaaid
De drie landelijke omroepen – Qmusic, Joe en Nostalgie – bleven echter weg. Zij waren toen duidelijk nog niet van plan om digitale radio snel mee op de kaart te zetten. Het is intussen genoegzaam bekend hoe Vlaanderen dat politiek oploste: de drie nationale commerciëlen werden gepaaid met een verlenging van hun FM-licentie voor vijf jaar, op enige voorwaarde dat ze uiterlijk op 1 september 2018 ook op DAB+ zouden uitzenden.
Qmusic en Joe, de twee radiozenders van Medialaan, sloten vorige zomer al vrij snel een deal met Norkring, meteen tot 2024. Aan welke prijs werd niet bekendgemaakt, maar bij Medialaan kennen ze, via Qmusic Nederland, uiteraard heel goed de gangbare tarieven bij onze noorderburen. We durven dus vermoeden dat Medialaan daarover eerst toch eens stevig onderhandelde met de “monopolist”.
Voor de kleinere stations – zoals degene die uit de boot vielen voor de netwerkradio’s en die DAB+ als enige strohalm hebben – is die onderhandelingsmarge momenteel gewoon onbestaande. Voor langlopende contracten met Norkring hebben ze geen budget. Dus werken ze jaar per jaar, of zelfs maand per maand. Uit de crowdfundingactie van TOPradio leerden we dat de prijs intussen rond de 6.000 euro per maand ligt voor een nationale dekking. Die nationale dekking van 11A komt er pas helemaal aan per 1 september 2018, ruim een jaar later dan in 2015 werd beloofd. Momenteel bevat de multiplex 11A slechts negen stations meer, nadat Zen, Radio FG en Radio Stad de stekker uittrokken omwille van de prijs.
Kat uit de boom
Bij Nostalgie blijven ze, heel opmerkelijk, de kat uit de boom kijken. Het lijkt erop dat ze daar geen minuut vroeger dan decretaal verplicht zullen starten op DAB+. De manier waarop consultant Jacqueline Bierhorst tijdens de hoorzitting over eieren liep, waar het ging over de onderhandelingen tussen Nostalgie en Norkring, sprak meer dan boekdelen. Tussen de regels viel duidelijk te horen dat daar een serieus haar in de boter zit.
Mogelijk speculeert Nostalgie op een plekje op de multiplex 12A van de VRT, waar nog restruimte voor een handvol stations beschikbaar is, ofwel – en daar lijkt het meer op – wacht Nostalgie gewoon op de Vlaamse aanbesteding van de multiplex 5A/5D. Minister Gatz belooft die aanbesteding tussen Pasen en de zomer. Het is nu al duidelijk dat talrijke zenderoperatoren staan te springen voor die licentie, al willen ze daar, net als Norkring in 2009, wel niets voor betalen. Sven Gatz liet wel nog niet in zijn kaarten kijken over hoe die procedure precies zal verlopen. Wordt het weer een “beauty contest”, maar dan een louter technische?
Andere speler of weer Norkring?
Wel zei de minister dat hij die 5A/5D liever aan een andere speler dan Norkring wil geven, om eindelijk wat concurrentie op de DAB+ markt te brengen, maar ook dat hij “de marktregels moet respecteren”. Een vreemde maar, waaruit we dus moeten verstaan dat Norkring zich blijkbaar ook kandidaat zou mogen stellen voor de multiplex 5A/5D. Zelfs al zou dat dan het feitelijke monopolie en de veel te hoge prijzen enkel bestendigen. Een logisch denkend mens zou verwachten dat Europa dergelijk operator-monopolie zou verbieden, niet? In elk geval stof om op te volgen.
Voor Nostalgie is het te hopen dat de toekomstige operator van 5A/5D nog voor 1 september kan starten met de uitrol van haar netwerk. Mogelijk volstaat daarbij al een zeer beperkte uitrol, kwestie van Nostalgie, louter strikt juridisch dan, een (spotgoedkoop) schaamlapje te bezorgen.
- Lees ook: Digitale oplossing lokale DAB is ver weg
DAB+ is duurder en vraagt meer energie om uit te zenden, tegenwoordig loopt het over van het digitaal tijdperk of zijn, is FM slechter dan DAB volgens mij niet DAB biedt een heel kleine meer waarde maar de kost is te hoog daar tegenover en dat ligt niet aan benaming Norkring zelf wel aan de kostprijs ervan. Laat de 2 formules naast elkaar bestaan en laat de kijker en luisteraar liberaal zijn om zelf te kiezen. Bepaalde ministers van liberale strekking als deze het woord digitaal kunnen uitspreken zijn precies kinderen die een lolly of speelgoed krijgen hun ogen glinsteren ervan. En dat europa zich moeit over hun kern activiteit zoals bij het onstaan. Econo. Europ. Gem.. Vroeg of laat zal de boemerang terug komen tegen onze neus door het overdreven digitaal zijn dat alle stukken in rook opgaan en/of in verkeerde handen terecht komen. Digitaal ja maar in zekere mate of volledig en laat de gebruiker vrij om zelf te kiezen! En digitaal is niet goedkoper zoals beweerd wordt, denk maar aan de kost cyberbeveiliging en (software, toezicht, analyse, ….)
DAB+ vraagt niet meer energie om uit te zenden, maar je gelooft natuurlijk de kwakkels die je zelf wilt. Voorbeeld: de VRT-mux verbruikt slechts een fractie van wat de vijf landelijke FM-netten gezamenlijk aan energie opslokken. We zullen bij de VRT eens informeren naar de exacte cijfers. De rest van je betoog laat ik voor je eigen rekening.
Op een volledig vrije FM-frequentie en met een voldoende hoge mast heb je die vele kilowatts niet perse nodig. Mits een goede frequentie kan met 1 kW half Vlaanderen worden bestreken. Waar is de tijd dat met 50 Watt half Vlaanderen kon worden bestreken op FM? Dit blijkt bijna iedereen vergeten te zijn want ook op DAB is nu versneld het verhaal bezig van nog hogere vermogens tegen hoge vermogens. DAB-zenders met een (uitgestraald) vermogen van 10 kiloWatt en meer blijken ondertussen ook al algemeen goed te zijn. Waarom dan FM zo energieverslindend voorstellen? Ook bij FM-zenders zit de winst van het uitgestraald vermogen vaak in de gebruikte antenne-configuratie…
Er is vooreerst een groot verschil tussen het kunnen ontvangen van een signaal op een vrije frequentie en de minimale veldsterkte die je nodig hebt om ‘comfortabel’ door te dringen tot gewone radiotoestellen binnenshuis, zeker in bebouwde centra. Op dat vlak is er weinig verschil tussen FM en DAB+ (behalve dat DAB+ helemaal wegvalt onder een zeker niveau, afhankelijk van de instelling van de foutcorrectie). Het klopt trouwens niet dat bij DAB+ 10 kw ERP intussen algemeen goed zou zijn. Dat geldt enkel voor de blokken die internationaal zijn toegewezen (volgens de verdeling van 2006). Voor de blokken die onderhevig zijn aan internationale coördinatie zijn de vermogens doorgaans veel strikter. Het internationale beheer van de DAB+ band binnen Europa is vooralsnog zeer efficiënt en degelijk te noemen, in schril contrast met de FM-band waar veel stations zich niet aan de opgelegde vermogens houden, de controle/handhaving in elk land enorm verschillend is en ook de piraterij moeilijk in te dijken valt. Het feit dat bij DAB+ steeds met operatoren wordt gewerkt maakt de controle en handhaving ook een heel stuk eenvoudiger.
….er luistert nu al bijna geen kat naar dab+, mochten ze het betalend maken is het zeker game over, zal zeker niet gebeuren want dat is het enige + puntje aan dab+ dat het gratis is tov internetradio, want daar moet je data voor verbruiken als luisteraar, en dat kost je geld….
Heel interessant artikel. Nu weten we waarom er momenteel zo weinig radio’s op DAB+ uitzenden.
Veel te veel geld, onbetaalbaar. Hopelijk zal dit veranderen in de toekomst.
Ik heb het vermoede dat het anders gaat uitdraaien, eerst alles vrij luisteren, en later alles betalend maken voor de burger. Kijk maar naar digitale tv op satelliet en andere providers. vroeger alles analoog en nu digitaal. En volgens mij gaat dat perfect alles te coderen en in pakketten te betalen en dat gaat voor zover ik weet niet met fm. En zeker als de kostprijs zo hoog is voor vrij zenders of lokale stations.
Die Mux 10 zal wel voor DAB+ gebruikt worden want voor DVB-T zijn alle vrije plekken ingenomen door de VRT zenders en de Tv Vlaanderen zenders op 2 frequenties in DVB-T2.
Blijkbaar vergeet de minister ook dat hij nog volledig mux 10 ter beschikking heeft, dus 10A, 10B, 10C en 10D zijn allemaal toegewezen voor in heel Vlaanderen te gebruiken voor DVB-T (als een 7 MHz mux) of DAB (als de 4 voornoemde muxen)
Er zijn dus nog wel wat mogelijkheden om het Norkring monopolie te doorbreken en de minister kan in de wetgeving zetten dat 1 partij slechts 1 landelijke vergunning mag hebben, zo gaat dat in de GSM wereld al jaren.