In januari 1984 werd een langgekoesterde wens werkelijkheid. Vier dagen lang werkten zes regionale omroepen samen met Hilversum 1 aan een experiment. Het moest uiteindelijk leiden tot een nieuwszender met zowel landelijke als regionale content. Op 12 en 19 januari waren Hilversum 1 en Radio Noord samen in de ether, van kwart over zeven ’s ochtends tot elf uur ’s avonds. De uitzendingen in Groningen liepen via de FM-frequentie die normaal door Hilversum 3 werd gebruikt.
Radio Noord vulde die dagen zelf enkele uren met programma’s vanuit de studio aan het Martinikerkhof. Korte en lange bulletins, gesprekken met mensen uit de regio, streekprogramma’s en muziek. Ook waren er twee forums. Eén over de toekomst van vliegveld Eelde en één met landelijke politici met Groningse wortels. Swier Broekema (foto), destijds hoofd van Radio Noord, was niet onverdeeld enthousiast. In de krant zei hij: “Er zitten gevaren aan dit experiment. Deze nieuwe integratie is eigenlijk wezensvreemd aan onze huidige programmering. We moeten waken over onze eigen identiteit.”
Al sinds 1982 pleitte ROOS (Regionale Omroep Ontwikkeling en Samenwerking) voor een nauwere band tussen de regionale omroepen en de landelijke Hilversumse netten. De meeste landelijke omroepdirecties steunden dat idee, behalve de Veronica Omroep Organisatie, die niet aan de gesprekken deelnam. De landelijke omroepen zagen de regionale zenders ondertussen steeds meer als concurrentie.
Nieuwe ‘klokken’
De luistercijfers van de regiozenders groeiden, en dat werd in Hilversum als een bedreiging gezien. Reden te meer om integratie te onderzoeken. Aan het experiment deden naast Radio Noord ook Omroep Friesland, Oost, Zuid, Brabant en Stad Amsterdam mee. Broekema had nog een praktisch probleem: “De overgang van Hilversum 1 naar Radio Noord en terug moet tot op de seconde kloppen. Alleen weten we pas 48 uur van tevoren hoe lang de STER-reclame precies duurt.”
Daarom werden zeven Hopf-klokken uit Frankfurt geïnstalleerd, die draadloos tot op de milliseconde gelijkliepen. Het experiment werd matig ontvangen. De meeste regionale omroepen hadden nog beperkte middelen en maakten maar een paar uur radio per dag. Het zou nog jaren duren voor er meer productiecapaciteit kwam, laat staan regionale televisie. Pas in april 1995 verscheen Radio Noord voor het eerst ook op de beeldbuis.
De strijd tegen de videopiraten
Op 2 februari 1984 kwam in de Tweede Kamer een ander onderwerp aan bod: de toenemende videopiraterij. Geen illegale tv-uitzendingen, maar handelaren die films zonder toestemming kopieerden en als videobanden verkochten zonder dat de rechthebbenden er iets van zagen. Tijdens de behandeling van de justitiebegroting uitten Kamerleden Tripels (VVD) en Kosto (PvdA) hun zorgen. De schade liep op tot zo’n tien miljoen gulden per jaar, en Tripels schatte dat zestig à zeventig procent van alle videohandel illegaal was. Van de film ‘The Day After’ waren bijvoorbeeld al kopieën in omloop vóórdat hij officieel in de bioscoop draaide.
Tripels vond dat de straffen te laag waren om indruk te maken op de piraten. Hij drong bij minister Korthals Altes aan op strengere wetten en hogere straffen. Kosto vulde aan: “Piraterij mag dan romantisch klinken, het blijft gewoon diefstal.” Hij pleitte voor betere rechtsbescherming van eerlijke handelaren en effectievere handhaving.
Technische primeurs: stereo-tv en Duitse precisie
Diezelfde 2 februari 1984 werd ook een technologische stap aangekondigd: voor het eerst zouden er in Nederland stereo-tv-uitzendingen getest worden, beginnend in Noord-Nederland. De televisietoren in Smilde zou later dat jaar worden uitgerust met de nodige apparatuur. In 1985 en 1986 zouden ook Lopik, Wieringermeer en Goes volgen. PTT en NOS kozen voor het Duitse systeem dat al succesvol door ZDF en ARD werd gebruikt. De verwachting was dat het hele land begin 1987 stereo-tv zou ontvangen.
Op 17 mei 1984 organiseerde de TROS in het Amsterdamse Concertgebouw een speciaal concert met uitsluitend Beatles-composities. De uitzending was live op de radio te volgen. Op het podium stonden onder meer Soesja Citroen, Louis van Dijk, Wim Hogenkamp, Hans Vermeulen, Daniël Wayenberg, Astrid in ’t Veld, het koor Zang en Vriendschap, het Ledenlijstkoor Amsterdam en het Promenade Orkest onder leiding van Jan Stulen. Eén van de hoogtepunten was een Beatle-medley voor twee piano’s en orkest, gearrangeerd door Jurre Haanstra.
Op 11 augustus 1984 was er het mediabericht dat velen zal zijn bijgebleven: Robert ten Brink, toen 28 jaar, werd de nieuwe presentator van het NOS Jeugdjournaal. Hij volgde Leonie Jansen op, die meer tijd wilde voor andere projecten. Ten Brink was al bekend als presentator van het spelletjesprogramma ‘Cijfers en Letters’ bij de KRO en van de ‘Noenshow’ op Hilversum 3.
Ook Kas van Iersel wisselde in de zomer van 1984 van omroep. Hij verliet de TROS en stapte over naar de AVRO, waar hij Karel van de Graaf verving, die zich voortaan op tv ging richten. Kas kreeg een programma op Hilversum 3, op maandagochtend van zeven tot negen uur, en een middaguitzending tussen zestien en zeventien uur, met onder meer schakelingen naar Ad Visser van TopPop. (Foto bovenaan – WMphotoblog)
De sterren van de buis
De televisie van 1984 was vooral gericht op ontspanning en amusement. Het NIPO vroeg dat jaar aan duizend Nederlanders van achttien jaar en ouder wie zij de bekendste en sympathiekste tv-persoonlijkheden vonden. De resultaten waren duidelijk:
- Sonja Barend was met 97% de bekendste naam van allemaal, al vond slechts 35% haar ook sympathiek.
- Ted de Braak scoorde beter: tweede in bekendheid, maar met 72% de hoogste sympathiescore.
- Andere namen in de top: Willem Ruis, Simon Carmiggelt en Henk van der Meyden, al scoorde die laatste slechts 13% op sympathie.
Kortom: 1984 was een jaar waarin de Nederlandse media volop in beweging kwamen, met technische vernieuwing, de eerste stappen richting integratie tussen regionale en landelijke zenders, en een publieke omroep die zoekende was naar haar toekomst. Een jaar vol experimenten, kopieën, Beatles en klokken die tot op de milliseconde gelijk moesten lopen.
Hans Knot
