Het grote publiek associeert de Franse president François Mitterrand (1916-1996) niet met radiogeschiedenis. Toch schreef hij voor de Franse radio een belangrijke pagina. Als een radiopiraat nog wel.
Het ganse verhaal wordt gereconstrueerd in het nieuwe boek ‘François Mitterrand pirate des ondes – l’affaire Radio Riposte’. Auteur Thierry Lefebre is een expert op vlak van de zeer turbulente Franse radiogeschiedenis van de laatste vijftig jaar. Hij schreef eerder al de boeken ‘La bataille des radios libres’ (2008) en ‘Carbone 14, légende et histoire d’une radio pas comme les autres’ (2012). Lefebre coördineerde samen met Sebastien Poulain eveneens de uitgave ‘Radios libres, 30 ans de FM. La parole libérée’ (2016).
Op 28 juni 1979, bijna 40 jaar geleden, bracht de Parijse afdeling van de Parti Socialiste de illegale radiozender Radio Riposte in de ether. Eén van de initiatiefnemers en ‘omroepers’ was de latere president François Mitterrand. Hij viel daarmee het staatsmonopolie aan in de audiovisuele media, dat in Frankrijk al gold sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Weinig politieke medestanders
De Franse staatsmedia waren in die dagen inhoudelijk heel hard in de greep van de regering van de rechtse president Giscard d’Estaing. Mitterrand deed al sinds 1977 vanuit de oppositie intensief politieke pogingen om de audiovisuele media te liberaliseren, maar de regering bleef daar doof voor. Ook binnen zijn eigen partij vond Mitterrand aanvankelijk trouwens niet al te veel medestanders voor zijn progressieve media-ideeën.
Radio Riposte was zeker niet de eerste vrije radio in Frankrijk. De studentenzender Radio Campus schreef in 1969 al geschiedenis en vanaf 1978 staken er zowat overal in Frankrijk clandestiene radiostations op van burgers en activisten. De regering was daar niet mee gediend en het regende inbeslagnames.
Maar de illegale actie van Mitterrand vond veel weerklank in de pers en de politiek en dus was uiteraard ook de politie op de hoogte. Die deed er, op bevel van de regering Giscard, alles aan om de zender het zwijgen op te leggen. De uitzending werd zelfs bewust verstoord door een jamm-signaal. Een poging om de apparatuur in beslag te nemen – zie de video onderaan dit artikel – mislukte, omdat honderden actievoerders de politie de doorgang beletten. Toen de politie alsnog door die muur van actievoerders geraakte, was alle apparatuur alweer verdwenen. Radio Riposte zond uiteindelijk nog een jaar lang uit, zij het telkens met kortstondige uitzendingen.
Mitterrand aangeklaagd
Als repercussie werd Mitterrand aangeklaagd, samen met zijn toen nog jonge socialistische wolven als Laurent Fabius, Lionel Jospin en Georges Sarre, die eveneens meewerkten aan de uitzendingen. Het was enkel koren op de molen (zie de bijgaande video). De geest was uit de fles en de presidentsverkiezing van Mitterrand in 1981 deed bij de Fransen dan ook de hoop oplaaien op die langverwachte liberalisering van de audiovisuele media.
Zo snel ging het echter niet. De ongebreidelde en anarchistische groei van de vrije radio deed de nieuwe socialistische regering angstig op haar stappen terugkeren, omdat ze beseften dat het medium ook door de rechtse partijen zou kunnen worden gebruikt. Wat trouwens al snel gebeurde. En commerciële groepen hadden bovendien geld geroken in echte commerciële radio. Daardoor kwam het reclamemonopolie van de Franse regionale dagbladpers in gedrang, wat premier Pierre Mauroy nog meer deed inbinden. Het zou uiteindelijk nog enkele jaren duren voor er een nieuw wettelijk kader werd gecreëerd met nieuwe evenwichten in een meer liberale Franse ether. (RDS)
- Het boek ‘François Mitterrand pirate des ondes – l’affaire Radio Riposte’ wordt uitgegeven door Le Square Editeur en kreeg de steun van het Institut national de l’audiovisuel en het Institut François-Mitterrand. Het verschijnt op 26 april en kost 15 euro.
