De story van Radio Minerva

‘Niets is wat het lijkt?’

In de afgelopen dagen laaiden de emoties over een mogelijk definitief verdwijnen van Radio Minerva hoog op. Blijkbaar was dit ook het sein voor een politieke krachtmeting onder politici. Zo haalden zowel de Antwerpse burgemeester Bart De Wever, als de ex-partijvoorzitter Peter Mertens van de PVDA, nogal zwaar uit via hun respectievelijke Facebook-pagina’s. 

Mertens zijn ‘Het te zwier gooien voor een paar stuivers’, en ‘verpatst worden aan de meest biedende, een Franse multinational’, stond natuurlijk haaks op het mediabeleid, dat geen veilingen voor erkenningen toelaat. De Wever ging nog een stap verder, en schreef ‘Wij laten Minerva nooit verdwijnen!”, duidelijk met uitroepteken. Die woorden staan natuurlijk eveneens haaks op de bestaande regelgeving in radioland.   

Hoe zit dat met de wet? 

In de Commissie Media vroegen sommigen zich ook al af hoe minister Dalle (van Media) dit probleem zou oplossen. Hij zal daarin niet veel hulp hebben aan populistische uitspraken van een Mertens, of andere De Wevers. De politiek mag deze procedure immers niet beïnvloeden. Kamerleden zouden bovendien toch zelf de wetgeving ter zake moeten kennen?  

De uitspraak van de Raad van State was trouwens al heel duidelijk over het feit dat er nu een nieuwe erkenningsronde moet komen. Die RvS hield in de beoordeling zelfs rekening met de beslissingstijd die de minister zou nodig hebben voor een nieuwe erkenning. Pijnlijk genoeg was het overtreden van die beslissingsperiode (binnen 120 dagen, of de erkenning wordt niet meer toegekend) een reden voor de vernietiging van de erkenning van Minerva: 

“Aangenomen wordt dat de verwerende partij zich in de loop van de huidige procedure heeft kunnen voorbereiden op de hierna uit te spreken nietigverklaring. Zij moet dan ook in staat worden geacht om op zeer korte termijn met een oproep in het Belgisch Staatsblad kandidaten uit te nodigen om een aanvraag in te dienen. Kandidaten beschikken dan over dertig dagen om hun dossier in te dienen. De minister beschikt over dertig dagen om te beslissen over de ontvankelijkheid en vervolgens over 120 dagen om te beslissen over de erkenning. Alles samen moet de procedure binnen zeven maanden afgerond kunnen worden”.

Politieke inmenging

Een nieuwe erkenningsronde moet – uiteraard – een open inschrijving zijn, iedereen kan zich dan kandidaat stellen. Dat was bijvoorbeeld Bart De Wever vergeten toen hij stelde ‘Wij laten Minerva nooit verdwijnen’. Nochtans ging zijn naam ook rond toen de Antwerpse erkenningen in 2017 moesten beslist worden. Terecht, of niet terecht, zijn recente uitspraak op Facebook zou natuurlijk de tegenstanders van politieke inmenging weer kunnen aanvuren. 

Mediaminister Benjamin Dalle was dat blijkbaar ook vergeten, toen hij vorige donderdag ruiterlijk bevestigde dat frequenties van netwerk 2, waar de vergunning van BNL radio werd ingetrokken, na onderling overleg verdeeld worden onder de (nog) bestaande netwerkradio’s. Een schrijvend mens herinnert zich dan meteen uitspraken over ‘de schaarsheid van frequenties’, of ‘het niet-verworven recht’, stof genoeg voor een ander artikel, ooit. 

EU-Richtlijnen

Er zijn voor media ook algemene richtlijnen, binnen de EU, en die zijn eveneens duidelijk: 

“ Onverminderd de door de lidstaten vooraf aangenomen specifieke criteria voor het verlenen van gebruiksrechten voor radiofrequenties aan aanbieders van inhoud voor radio- en televisieomroepen welke noodzakelijk zijn om de doelstellingen van algemeen belang overeenkomstig het Gemeenschapsrecht na te streven worden dergelijke rechten verleend door middel van procedures die objectief, transparant, niet-discriminerend en evenredig zijn, en in het geval van frequenties, in overeenstemming met de bepalingen van artikel 9 van Richtlijn 2002/21/EG kaderrichtlijn art. 5.2, tweede lid, Machtigingsrichtlijn”.

Mocht het erkenningsdecreet binnen zeven maanden niet voldoen aan deze EU-richtlijnen, dan kan men op die basis deze toch verdedigen, en zo proberen gelijk te halen in een procedure. Het is dus te verwachten dat de minister een zuiver legale weg volgt voor de vrij te komen Antwerpse frequentie van Radio Minerva, via een nieuwe erkenningsronde. Doet hij dat niet, dan is de nieuwe erkenning weer simpelweg succesvol aanvechtbaar bij de Raad Van State. 

De verantwoordelijkheid van de overheid

Er is toch een belangrijke randbemerking in het politieke roepen tot behoud van Radio Minerva: dezelfde politici (of hun partijleden) stemden een aantal jaren geleden mee met de meerderheid, voor de invoering van een nieuw mediadecreet. Officieel heette het dat men af wou van zogenaamde ‘caravan-radio’s’, en zo de sector professioneler wou maken. De beoordelingscriteria voor nieuwe erkenningen werden eveneens op dat model opgemaakt. 

Toenmalig Vlaams mediaminister, Sven Gatz, sprak in de conceptnota over het beschikbaar stellen van voldoende frequenties voor lokale radio, en het technisch opwaarderen van deze categorie. Het definitieve plan werd echter nooit in de Commissie Media besproken. Toen het wereldkundig werd gemaakt was er niet alleen sprake van ongeloof, maar ook van een shock. Zo werden in Antwerpen alle haalbare hoogvermogenfrequenties – op één na – verschoven naar een nieuwe categorie ‘netwerkradio’.  

De gevolgen van de overheidskeuze

Deze drastische keuze van minister Sven Gatz heeft natuurlijk overal gevolgen gehad, ook in Antwerpen. Voor wie in de Brabostad, als lokale radio, professioneel wilde uitzenden bleef er maar één frequentie over om aan te vragen. Gevolg: een concentratie aan dossiers. Toen de beoordeling van dossiers, en de uiteindelijke erkenning van één van de kandidaten, niet echt feilloos en vlekkeloos verliep, gingen de ‘gebuisden’ op hun achterste poten staan.  

Dat een vrijwilligersproject, zoals radio Minerva, minder punten zou scoren in de streng verhoogde beoordelingscriteria, hoeft helemaal niet vreemd te zijn. Na inzage van de dossiers (achteraf) meenden sommigen echter dat er toch behoorlijk ‘creatief’ was omgegaan met de puntentelling. De gewichten voor die meting waren bepaald door minister Gatz. Toen er nog geruchten bijkwamen dat er ook politiek zou tussengekomen zijn, ging de wagen aan het rollen. Deze weging was dé grondslag voor juridische strijd, en dé reden van de hardnekkigheid van FG Radio om de beslissing te blijven aanvechten. 

De verantwoordelijkheid van Minerva

Het was voor iedereen duidelijk dat het nieuwe mediadecreet niet geschreven was op maat van omroepen zoals Minerva. Als het beleid aangeeft dat het professioneler moet worden, dan zou men als vrijwilligersradio ook beter die bocht nemen. Zelfs voor een specifieke doelgroep, ook als men meende dat die frequentie 98.0 MHz wel ‘voorbehouden’ zou zijn voor de seniorenradio. 

Wie het dossier las kreeg immers de indruk dat Minerva wou teren op hun jarenlange ervaring. Misschien zijn er achter de coulissen ook toen wel politieke ‘beloftes’ gemaakt. Dat neemt echter niet weg dat er een veel beter dossier kon worden geschreven en ingediend. Had het dossier met kop en schouders boven de rest uitgestoken, dan zou er achteraf veel minder kabaal zijn geweest. Minerva heeft hierdoor ook haar eigen lot bepaald.  

Financieel moet het voor de groep achter Minerva geen probleem zijn om een professioneel dossier samen te stellen. De omroep is bij de luisteraars zeer geliefd, en kan ook rekenen op een brede groep van vrijwilligers. Voor deze laatsten is het station eerder gekend als een charitatief project. Achter de schermen is dat anders. Op het thuisadres (Wandeldijk 20) staan meerdere rechtspersonen ingeschreven. Tot 2003 was de VZW Antwerpse Buurtradio de zendgemachtigde omroepvereniging achter Radio Minerva.

Meerdere vennootschappen

Dat is vandaag niet meer het geval, de omroepvereniging is tegenwoordig de VZW Radio Minerva. Waarom de vroegere VZW nog bestaat is niet helemaal duidelijk. Er worden dan al snel grapjes gemaakt over ‘reserves uit het verleden, die daar nog geparkeerd zouden staan’! De vereniging Minerva heeft een groot aantal leden, zelf beweren ze zo’n tweeduizend. Wat volgens anderen dan weer een ‘conservatieve’ schatting zou zijn. Ieder lid betaalt 15 euro per jaar, zeker al goed voor een grote hap van de jaarlijkse kosten.

Op het zelfde adres zetelt ook BVBA Avrenim, de reclameregie van Minerva, die de laatste jaren (met uitzondering van de Covid-periode) toch zo’n 100.000 euro aan reclamegelden per jaar kon binnenrijven.   Dat alleen al zijn indrukwekkende cijfers. En dan is er nog De Kreukel BV, de onderneming die de kantine van Radio Minerva uitbaat. Dat deze cafetaria zeer geliefd is, dankt men uiteraard ook aan het bestaan van de radio. 

Het bestuur van de vennootschap bestaat hoofdzakelijk uit familieleden van de voorzitter. Een familiezaak, waar men de reclame-inkomsten van de VZW kan doorschuiven naar de commerciële vennootschap. Zo lijkt het toch als men naar de bruto marge voor belasting kijkt. In feite lijkt Minerva, op het eerste gezicht, toch eerder een commerciële radio te zijn.

Er lijkt sprake van een behoorlijk grote rendabiliteit, gedurende meer dan veertig jaar. Is dit dan één van de best-verdienende lokale radio’s in Vlaanderen? Zou men dan niet mogen verwachten dat een bloeiend bedrijf, met financiële ruimte, wanneer nodig, een businessplan voorlegt om u tegen te zeggen? Als er voor negen jaar erkende zekerheid in zicht is, dan ‘mag het toch iets kosten’? Of niet?  

De relativiteit van het Minerva succes

Dat Radio Minerva zoveel succes heeft ligt niet alleen aan hun eigen aanpak, in een grote metropool. Het heeft ook te maken met de doelgroep. Voor de luisteraar van 70+ bestaat er gewoon geen alternatief. Dat is voor een stuk ook een mankement in het publieke omroepbestel. Zeker als de publieke omroep VRT een kerntaak heeft om de hele Vlaamse bevolking te bedienen. Maar de Reyerslaan kiest er bewust voor om deze doelgroep niet te bedienen.

Het Minerva-project heeft een hoge aaibaarheidsfactor, bij zowel luisteraars als medewerkers. Dat is ook een ideale insteek voor commerciële exploitanten om prikacties op te zetten, zoals er nu zijn voor het behoud van de radio. In Nederland haalt bijvoorbeeld NPO Radio 5, enkel met DAB+ en streaming – dus zonder één FM-frequentie – een marktaandeel van 7,1%. In dat opzicht verbaast het dat Radio Minerva nog niet is mee gesprongen op die digitale trein. 

Legalistische oplossingen voor het Minerva-probleem

Zoals hierboven al uitgelegd, zal minister Benjamin Dalle geen andere keuze hebben dan een nieuwe erkenningsronde organiseren. Tenminste toch als hij verdere problemen rond de huidige al vaak betwiste situatie wil vermijden. In dat kader lijkt het verstandig om te kiezen voor een technisch haalbare kaart met méér beschikbare frequenties, en dus meer mogelijkheden voor zowel Minerva, als andere gegadigden. 

Welke andere mogelijkheden heeft Dalle nog in Antwerpen? Als de minister dan toch de frequenties van het voormalige netwerk 2 wil opdelen, waarom dan niet de 100.2 MHz meenemen in een extra erkenningsronde? Ook 103.9 MHz, de vroegere frequentie van Radio Minerva, staat nog steeds in het plan. Vlakbij Antwerpen, in Berlaar, zijn er nog twee andere frequenties, die kunnen verhuisd worden. 

Er zijn ook nieuwe mogelijkheden. Het samenwerkingsakkoord laat met een korte procedure toe om nieuwe frequenties te coördineren. FG Radio bewees eerder al dat 88.1 MHz een frequentie is die probleemloos kan ingevuld worden. En dan is er nog het verhaal van de dubbele dekkingen. Qmusic en Klara beschikken beiden over twee frequenties voor Antwerpen. Iedereen weet dat dit nutteloos is, toch houden deze omroepen op die manier nog steeds kansen af voor anderen. 

Wat kiest minister Dalle? 

Of er uiteindelijk meer dan één frequentie in een nieuwe erkenningsronde zal komen, is volledig in handen van Minister Dalle. Uiteindelijk ligt daar ook de sleutel van een onbezorgd radioleven in Antwerpen, of niet. Het tekort in vraag en aanbod in beschikbare Antwerpse frequenties is relatief. Met enige politieke wil is dat op te lossen. Te horen aan een live interview met Minister-president Jambon op Radio Minerva (beluister onderaan artikel) zou er toch zo’n wil bestaan. Hopelijk niet alleen voor Minerva, waar hij zelf lid van is, maar ook voor alle anderen. 

In het Vlaamse gewest, waar het van oorsprong Franse Nostalgie landelijk mag meespelen, en met het Franse format van NRJ dat ook semi-landelijk kan meespelen, moet er toch plaats zijn voor meer dan één lokale radio met hoogvermogen. Waarom zou er dan in Antwerpen ‘gevochten’ moeten worden voor slechts één frequentie? Hallo, mijnheer Dalle?  (Victor Olsen)

°Vlaams Minister-president Jan Jambon over Radio Minerva