DAB+ in Europa: het gaat vooruit

Je kunt er al dan niet terechte kritiek op hebben, maar in de feiten kun je er al lang niet meer omheen: in grote delen van Europa is DAB+ hard op weg om op termijn de nieuwe toonaangevende standaard te worden voor radio. In heel het Europese continent zijn samen nu al iets meer dan 1.500 radiostations digitaal te beluisteren via de ether en dat aantal groeit met de dag. Dat maakt het dus zeker nuttig om voor heel Europa even een actuele stand van zaken te geven, land per land.

Noorwegen

Bij het in kaart brengen van DAB+ in Europa moet je wel starten in Noorwegen. Noorwegen werd in december 2017 het eerste land ter wereld waar de nationale FM-netwerken volledig en definitief werden uitgeschakeld. Daar ging enkele jaren een zeer intensieve campagne aan vooraf om iedereen vertrouwd te maken met digitale radio. In de huishoudens is DAB+ intussen zowat overal ingeburgerd, maar in de branche van de autoradio’s is de inhaalbeweging nog gaande. Oppositie tegen de afschakeling van FM kwam er – en is er nog steeds – van enkele grote commerciële stations in de grootstedelijke regio’s. Zij hebben nog tot uiterlijk 2022 om hun FM-zenders uit te schakelen. Landelijk zijn er via DAB+ nu 31 radioproducten te ontvangen, waarvan vijftien van de openbare omroep NRK. Van de 36 voorziene lokale muxen zijn er nog maar tien in de lucht, voornamelijk in de grotere stedelijke regio’s. Een op drie Noorse luisteraars stemt vandaag ook af op een van de nieuwe stations die meteen van start gingen via DAB+, zonder dat ze vroeger bestonden op FM.

Nederland

In Nederland wordt DAB+ sinds 2015 aan een behoorlijk hoge snelheid uitgerold, waarbij ook de radiosector zelf heel hard meewerkt om alle luisteraars zo snel mogelijk mee te krijgen in het digitale verhaal. Het land werkt met zeven ‘lagen’, waarvan er momenteel vier operationeel zijn: een eerste met 13 NPO-producten (publieke omroep), eentje met 16 landelijke commerciële omroepen, een derde laag met 9 regionale commerciële muxen (MTVNL-netwerk) en tot slot een laag bestaande uit vijf bovenregionale muxen, die worden gedeeld door de regionale openbare en regionale commerciële omroepen. Verwacht wordt dat nog dit jaar de definitieve plannen voor lagen 5, 6 en 7 politiek hun beslag krijgen, waarbij laag 7 voor de lokale omroepen zal worden voorbehouden. Die mochten tussen juli 2016 en december 2017 al eventjes met experimentele vergunningen uitzenden. De verkoop van toestellen met DAB+ zit er intussen fors in de lift, maar lang nog niet in die mate dat er politiek al wordt nagedacht aan het afschakelen van FM. Niettemin wordt internationaal enorm naar Nederland gekeken als een voorbeeld van hoe digitale radio succesvol kan worden uitgerold.

Duitsland

Duitsland is samen met Nederland het land dat sinds enkele jaren de hardste spurt trekt om DAB+ zo snel mogelijk op de kaart te zetten. Er zijn momenteel al meer dan 150 radiostations te ontvangen via DAB+, verdeeld over 11 nationale programma’s, ruim zestig (regionale) publieke omroepen en zo’n 80 commerciële radiostations (regionaal en lokaal). Thans zijn in Duitsland één landelijke multiplex, 26 regionale muxen en vier lokale muxen in bedrijf. Een tweede landelijke mux zit in de pijplijn, maar is slachtoffer van juridisch getouwtrek, waardoor de lancering voorlopig is uitgesteld. Er zijn al zo’n 10 miljoen digitale radiotoestellen verkocht en een kleine 20 procent van de Duitsers luistert al naar de radio via DAB+. Website: dabplus.de.

Denemarken

In Denemarken luisteren vier op de tien inwoners naar de radio via DAB+. De drie netwerken schakelden pas een jaar geleden over van DAB naar DAB+. De commerciële multiplex bevat acht private stations plus de BBC World Service.  De mux van de publieke omroep DR heeft acht kanalen, met tien regionale varianten van DR P4, plus het publiek-private buitenbeentje Radio24Syv (eigendom trouwens van De Persgroep). Daarnaast zijn er 13 regionale muxen plus nog één minimux, momenteel samen goed voor 92 radiokanalen. De regering is van plan om vanaf 2021 het uitzenden via FM geleidelijk uit te schakelen.

Groot-Brittannië

Ongeveer 57 procent van de Britse huisgezinnen heeft minstens één DAB(+) in huis en 97 procent van de bevolking is gedekt. Sinds dit jaar luistert iets meer dan de helft van de Britten dagelijks naar de radio via een digitale weg (internet inbegrepen). Er zijn vandaag in het hele land meer dan 500 radiostations actief via DAB en DAB+. In geen enkel ander land is er zo’n breed scala aan digitale radiodiensten. De Britten bewijzen ook dat DAB+ rendabel kan worden gemaakt. De regering wil binnenkort beslissen of en op welke termijn de FM zal worden uitgezet, al neemt de BBC op dit vlak wat gas terug. Het Britse ministerie van media is recent ook een raadpleging gestart naar ‘kleinschalige DAB+’, met kleinere ensembles en een lager zendvermogen, goed voor 400 extra lokale radiostations, commercieel en niet-commercieel.

Ierland

In tegenstelling tot de Britse buren slaat het digitale radioverhaal nog niet echt aan in Ierland en de Ierse regering lijkt ook niet actief bezig met het dossier. Net als in Groot-Brittannië is er een verdeeld landschap tussen de oude DAB en de nieuwe DAB+. Van een officiële overstap naar DAB+ is voorlopig geen sprake. Enkel de publieke omroep RTE heeft sinds 2008 een landelijk netwerk in DAB met elf kanalen, maar dat dekt amper de helft van de bevolking. In Dublin zijn er sinds een jaar twee muxen in DAB+ die verdeeld zijn onder 44 stations, met elk maximaal 48 kbit. 15 van de 44 stations hebben de hun toegewezen ruimte momenteel zelfs nog niet geactiveerd. Twee uitbaters van een regionale DAB-multiplex gooiden de voorbije jaren al de handdoek in de ring.

België

De huidige situatie in Vlaanderen is u – durven we toch aannemen – genoegzaam bekend, maar DAB+ komt er nu ook aan in Wallonië. Daar zijn twee landelijke en twee regionale multiplexen gepland. 23 radiostations gaan landelijk te beluisteren zijn: negen kanalen voor de publieke omroep RTBF, elf voor particuliere radiostations en drie worden gereserveerd voor de Duitstalige Belgische uitzendingen (BRF). Nog eens twaalf lokale multiplexen zullen samen maximaal 216 lokale programma’s mogelijk maken. In Vlaanderen start volgende maand een eerste overkoepelende marketingcampagne met het nieuwe internationale DAB+ logo.

Zwitserland

Vandaag luisteren 63 procent van de Zwitsers puur digitaal. In juni 2018 waren er ongeveer 3,6 miljoen DAB+ toestellen in de huishoudens. Vandaag kunnen 121 stations in Zwitserland worden ontvangen via DAB+, plus nog 15 in de oude DAB. Het gaat om vier landelijke, drie regionale en twee lokale muxen. De dekking zit aan 99 procent en er wordt nu ook werk gemaakt van ontvangst in de tunnels. Radiostations zijn van plan hun (dure) FM-uitzendingen vanaf 2021 geleidelijk op te geven. De media-autoriteit Bakom lanceerde daarom vorig jaar een ​​informatiecampagne onder de noemer “Radio is ontroerend”. Om de programmadiversiteit in Duitstalig Zwitserland te vergroten staat nog een bijkomende nationale multiplex op stapel met maximaal 16 radioprogramma’s.

Oostenrijk

Oostenrijk is druk bezig met de voorbereidingen voor de eerste nationale multiplex met elf programma’s. De lancering is gepland in het voorjaar van 2019. In het grootstedelijk gebied van Wenen zijn vandaag al 15 radiostations regionaal te beluisteren via DAB+. De komende drie jaar moeten eerst de provinciale hoofdsteden en de belangrijke verkeersroutes worden voorzien van dekking, samen goed voor 58 procent van de Oostenrijkse bevolking.

Frankrijk

Frankrijk bleef lang een koele minnaar van DAB+, maar heeft zich intussen voorgenomen om samen met Duitsland de volgende jaren de Europese motor te worden voor digitale radio. DAB+ is er nu al in de lucht met regionale netwerken in de grootstedelijke gebieden van Parijs, Marseille, Nice en sinds juni ook in Lille. In Lyon en Straatsburg is de lancering uiterlijk begin december gepland. Tegen het einde van 2019 zouden 15 andere steden, waaronder Grenoble, Saint-Étienne, Toulon, Avignon, Tours, Orléans en Poitiers, eveneens van dekking moeten voorzien zijn. In 2020 wordt DAB+ gelanceerd in 15 andere regio’s, zoals Le Mans, Clermont-Ferrand, Limoges, Amiens, Metz, Nancy en Reims. Daarnaast heeft de mediaregulator CSA twee nationale multiplexen aangekondigd. Ze moeten de agglomeraties en snelwegen bestrijken met 26 programma’s. Officiële website: dabplus.fr.

Italië

In Italië verloopt de invoering van DAB+ al enkele jaren behoorlijk snel en vlot. Er zijn momenteel drie nationale en acht lokale multiplexen, met in totaal 143 radiokanalen, waarvan 27 uitsluitend digitaal. 75 procent van de bevolking kan al DAB+ ontvangen. In Zuid-Tirol is er volledige dekking en daar is de openbare omroep (RAS) zelfs al begonnen met het uitschakelen van haar FM-zenders. De private radio’s van Zuid-Tirol zijn nu ook bijna overal beschikbaar via DAB+, naast Duitse en andere internationale zenders. Ook de RAI kiest volop voor de verdere uitrol van DAB+. De Italiaanse regering besliste ook dat alle autoradio’s die vanaf 1 januari 2020 worden verkocht verplicht DAB+ aan boord moeten hebben.

Zweden

Zweden valt op vanwege zijn enorme contrast met Noorwegen. Toch is de openbare omroep Sveriges Radio al sinds 1995 met vijf kanalen actief in de oude DAB-standaard. Officieel zijn het, zelfs na 23 jaar, nog steeds testen en de dekking bedraagt amper 42 procent. Net als met de VRT ten tijde van DAB kwam dat verhaal nooit echt van de grond. Er is sinds 9 jaar ook een test in DAB+ met een mix van drie openbare en negen commerciële radiostations, goed voor een dekking van 22 procent. Daarnaast heeft Bauer Media in de regio Stockholm sinds eind 2015 een eigen mux in DAB+ met zeven kanalen. De commerciële radiomaatschappijen kregen in oktober 2014 voor acht jaar een licentie om in totaal 25 kanalen te verdelen in DAB+ (21 nationaal en 4 regionaal) . De startdatum werd al meermaals opgeschoven, omdat de Zweedse regering en de openbare omroep blijven twijfelen of ze DAB+ formeel willen ondersteunen. Op 1 januari 2019 gaat de mux dan toch van start met 15 stations. Tegen april moet een dekking van 35 procent van de bevolking bereikt zijn. Een jaar later moet dat 50 procent zijn en twee jaar later 70 procent.

Spanje

Weinigen weten het, maar Spanje was destijds een pionier op vlak van DAB. Door een combinatie van omstandigheden – onder meer de zware economische crisis net na eeuwwisseling – werd dat echter een flop. De DAB-dekking van 50 procent, drie multiplexen met samen 18 stations, werd vanaf 2011 afgebouwd naar 20 procent (regio Madrid en regio Barcelona), maar van de oorspronkelijke plannen om het resterende zenderpark over te schakelen naar DAB+ kwam niets in huis. De nasmaak van de DAB-mislukking maakt dat zowel de radiosector als het publiek er niet zitten op te wachten. De radiosector zelf verzandt er steeds meer in een chaos. Op de FM-band is een sterk toenemend aantal illegale zenders actief.

Malta

Het eiland was in 2008 een pionier in het uitbouwen van een netwerk voor DAB+. Het bereik bedraagt 100 procent. De twee nationale multiplexen zenden 41 radioprogramma’s uit.

Dwergstaten

Monaco heeft twee muxen, de eerste sinds 2014 met 12 kanalen en de tweede sinds 2016 met momenteel vijf kanalen. De muxen staan open voor radiospelers uit de hele wereld die graag te beluisteren willen zijn aan de Franse Riviera.  In Gibraltar heeft de GBC (broertje van de BBC) al zes jaar een mux in DAB+ met vier kanalen (simulcast van FM). Sinds begin oktober 2018 is ook ‘The Rock’ als eerste privéradio op DAB+ te horen.

Vaticaanstad heeft al jaren een eigen mux met DAB+ met vier kanalen van Radio Vaticaan. Andorra had tussen 2004 en 2006 kortstondig een DAB-mux met drie kanalen. Liechtenstein heeft geen eigen DAB+, maar in Vaduz kun je perfect drie muxen uit Zwitserland (7D, 9B en 12C) beluisteren. In het regionale boeket voor Oost-Zwitserland zendt ook de openbare omroep Liechtenstein Radio Radio L. uit.

In San Marino, dat volledig door Italië wordt omringd, zijn al veel Italiaanse stations digitaal te beluisteren, maar de twee eigen stations van het stadstaatje hebben de stap nog niet gezet. In Luxemburg worden sinds enkele maanden in blok 7D de eerste, momenteel nog onregelmatige testuitzendingen gesignaleerd. Deze testen, met twee kanalen met lounge muziek, gebeuren door CBC, een dochter van RTL.

Oost- en Zuidoost-Europa

In Tsjechië zijn er al enkele jaren drie commerciële en één openbare multiplex in DAB+, maar geen van hen heeft momenteel al een volledige landelijke dekking. De publieke omroep Český Rozhlas (CR) wil tegen midden 2019 haar bereik sterk uitbreiden, zodat 75 procent van de bevolking in staat is om digitaal te luisteren. De mux van de publieke omroep bevat 14 kanalen. De grootste private mux telt 15 stations, de kleinere broertjes hebben 11 en 10 stations aan boord.

In Polen heeft de publieke omroep een landelijk net in DAB+ met acht kanalen, goed voor een bereik van de helft van de bevolking. Uitbreidingsplannen werden in 2016 bevroren. Een oproep voor twee commerciële multiplexen in 2015 kende geen succes. Er zijn intussen vijf regionale minimuxen actief, waaronder Wroclaw (6 stations) en recent ook Warschau (4 stations). Voor binnenkort is er ook eentje gepland in Gdansk.

In de Oekraïense hoofdstad Kiev zijn twee staatsradio’s en zeven commerciële stations te horen in DAB+.

In Griekenland heeft de openbare omroep ERT plannen voor een landelijk net in DAB+ met 13 kanalen. Sinds begin dit jaar is er enkel in de regio Athene al een test gaande met een mux die zes programma’s bevat. In de regio van Thessaloniki zijn er sinds mei van dit jaar ook 13 private radio’s te horen via DAB+.

In Kroatië wordt sinds november 2017 een landelijke multiplex uitgerold met 16 private stations. Officieel is het nog een test en zijn er zenders actief op vijf sites.

In Roemenië is er enkel in de hoofdstad Boekarest een kleinschalige DAB-mux te ontvangen met zes kanalen.

Slovenië heeft sinds 2016 een landelijke mux in DAB+ met momenteel 17 kanalen, bestaande uit de vier publieke omroepen (allemaal in 128k) en 13 commerciële zenders, waarvan 5 in mono op amper 24k. Het land wil graag de landelijke FM-netten uitschakelen op de symbolische datum 22-02-2022.

Slowakije heeft thans zes muxen in gebruik, elk met 10 kanalen, zowel openbare (RTVS) als commerciële. Allemaal zijn ze nog in testfase. Towercom exploiteert de muxen in Bratislava, Košice, Banská Bystrica en Žilina en AVIS Ltd. baat de muxen uit in Nitra en Banská Bystrica.

Hongarije heeft sinds 2008 een multiplex in DAB+ in test, met zeven kanalen en een dekking van 30 procent van de bevolking.

Bulgarije testte vorig jaar gedurende zes maanden in de regio van de hoofdstad Sofia met 16 kanalen. Momenteel onderzoekt de regering een vraag van een reeks radiostations om te mogen uitzenden in DAB+.

Turkije test in vier regio’s, waaronder de grote steden Ankara en Istanbul, met een mux in DAB+ met acht programma’s van de staatsomroep TRT. Die hebben momenteel een dekking van 25 procent van de bevolking.

De achterblijvers

In deze Europese landen is er momenteel geen enkele activiteit op vlak DAB/DAB+: Albanië, Bosnië-Herzegovina, Estland, Finland, Ijsland, Kosovo, Letland, Litouwen, Macedonië, Moldavië, Montenegro, Portugal en Servië.

---