Beschouwingen bij de ‘Week van de digitale radio’

RadioVisie wil graag een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Rudy De Saedeleir laat dit keer zijn eigen licht schijnen op de ‘Week van de digitale radio’.  

De drie Vlaamse ‘kwaliteitskranten’ – De Standaard, De Tijd en De Morgen – besteedden gisteren, in tegenstelling tot de populaire kranten, behoorlijk wat aandacht aan de start van de ‘Week van de digitale radio’. In De Tijd en De Morgen lazen we vrij degelijke en algemeen beschouwende artikels, zonder dat er echt een duidelijk standpunt pro of contra digitale (ether)radio werd ingenomen.

Heel anders klonk het in De Standaard. Daar werd de digitale nulmeting van Ipsos door journalist Dominique Deckmyn resoluut gelezen als een mislukking van DAB+: “DAB+ is afgegaan als een gieter, de luisteraar heeft gekozen voor een moderner, handiger alternatief.  (…) Het optellen van DAB+ met internetradio en radio via je tv-toestel is onzinnig. Al is het maar, omdat ‘digitaal’ luisteren niet bestaat. Onze oren zijn immers analoog. (…) Sinds pakweg 2015 kun je internetradio ook makkelijk draadloos beluisteren via je smartphone. Daarop heb je eindeloos meer muziekopties dan het heel beperkte DAB+-aanbod. Je kunt niet uit de populariteit van internetradio concluderen dat de Vlaming ­’digitale radio’ wil en dus naar DAB+ hunkert, integendeel. Toch heeft Vlaanderen beslist dat FM weg moet, en moet worden vervangen door DAB+. Ook al werkt FM prima, zeker op een beperkt en relatief vlak grondgebied als Vlaanderen. Ook al moet iedereen dan een nieuwe radio kopen. En ook al heeft de luisteraar al lang voor iets anders gekozen.”

Ik vind dit toch maar een vreemde stellingname. Zelf gokte ik vooraf ook maar op zo’n drie of vier procent voor DAB+. Wat had Deckmyn dan verwacht? Dat DAB+ in Vlaanderen nu al aan 10 procent zou zitten, zonder ook maar de minste vorm van globale campagne voor die nieuwe etherband?

Bedoeling van deze ‘week van de digitale radio’ is, net zoals in de landen die ons vooraf gingen, duidelijk maken dat in Vlaanderen vanaf nu alle neuzen in dezelfde richting staan: de overheid wil het, de omroepen willen het (schoorvoetend, maar niettemin), de autosector vraagt het (al moeten ze zich bij Febiac dringend wat beter informeren over de Europese plannen dienaangaande) en ook de multimedia winkelketens doen vanaf nu actief mee (zie bv. Vandenborre of Krëfel).

Zeven procent van de Vlamingen schafte zich de voorbije vijf jaar al een DAB+ aan (thuis en/of in de wagen). Voor heel België spreken we toch al over 540.000 toestellen, terwijl in Wallonië de uitrol van DAB+ pas volgende zomer echt van start gaat. Persoonlijk vind ik dat al een vliegende start, zonder enige geïntegreerde aanpak. Laat ons eens teruggaan naar eind vorig jaar: toen voerden welgeteld drie kleine radiostations – TOPradio, Family en Radio Maria – als enige actief campagne voor DAB+, met zeer beperkte middelen. Drie lokale ketens die – zoals het er toen naar uitzag – de vernieuwde FM-(pakket)boot zouden missen en voor hun overleving waren aangewezen op de digitale weg. Bovendien werd de dekking van de commerciële DAB+ pas in de loop van dit jaar langzaam verbeterd (en blijven er nog steeds gaten te vullen).

Internetradio is trage groeier

Dat internetradio in Vlaanderen intussen al aan 12 procent zit, dat vind ik best wel het meest opmerkelijke cijfer aan deze meting. Mijn prognose hier lag vooraf op 6 of 7 procent. Ik vind het daarom des te vreemder dat in de tweemaandelijkse Vlaamse luistercijfers het fenomeen internetradio nog steeds op geen enkele manier uit de verf komt. Luistert die 12 procent dan via het internet enkel naar de traditionele producten uit onze (FM-)ether? Vreemd, wat dat is dan toch pure dataverspilling?

Maak je echter geen illusies. Het potentieel van internetradio ligt zeker nog hoger dan die 12 procent, maar het verschil is dat internetradio bij ons groeit met misschien hooguit 1 procentje per jaar, terwijl, naar mijn aanvoelen, DAB+ de eerstvolgende drie jaar gemiddeld zal groeien met 5 à 6 procent per jaar. Vanaf 20 procent zal die groei afnemen tot 3 à 4 procent per jaar, zo leren de markten die ons vooraf gingen. Mark my words, Dominique Deckmyn: bij de Ipsos-meting van 2021 zal het aandeel van DAB+ al een stuk hoger liggen dan het aandeel van internetradio.

Belangrijkste voorwaarde is evenwel dat de inhoudelijke kwaliteit op DAB+ en de meerwaarde ten opzichte van FM mee evolueert, zoals dat ook in het buitenland gebeurde én volop gebeurt. De radiosector en de overheid moeten, als ze echt geloven in DAB+, daar samen bewust op inspelen. Zolang het aanbod op DAB+ een kopie blijft van het aanbod op FM zal de digitale vooruitgang altijd (te) traag gaan.

Eerst Klara, dan MNM

Zelf zou ik daarom de VRT-producten Klara en MNM al binnen drie à vier jaar als eerste verplichten om de sprong te maken naar digital-only en FM op te geven. Het is in elk geval de taak van de VRT om in die switchover voorop te lopen, zoals ook de Noorse NRK deed. Bijvoorbeeld: Klara in 2021 afschakelen op FM, in functie van de klankkwaliteit (plus niet in het minst: financiële overwegingen) en MNM in 2022, vanwege de jonge doelgroep. Noem het een zachte switch. In de volgende beheersovereenkomst mag de VRT van mij gerust ook de mogelijkheid krijgen om nog één of twee extra digital-only producten te maken op DAB+, net zoals de Noorse NRK, de Britse BBC en de Nederlandse NPO dat mochten doen. Onze openbare omroep heeft er trouwens alle ruimte voor binnen haar mux 12A.

Uiteraard moeten ook de lokalen zo snel mogelijk hun vleugels kunnen uitslaan in de digitale ether. Pas met zo’n zachte switch zal de modale Vlaming beseffen dat DAB+ een echte meerwaarde heeft. Tegen dan zal, naast de analoge radio, elke nieuwe auto standaard DAB+ aan boord hebben, want Europa gaat dat normaal gezien verplichten vanaf 1 januari 2020.

Ether vs internet

Internetradio zal in Vlaanderen, noch Europa, ooit de bovenhand halen op radio via ether, analoog of digitaal. Politiek gezien zal geen enkel land in Europa het ooit in zijn hoofd halen om een belangrijk en dragend medium als radio op termijn “uit de ether” te halen ten voordele van het internet. De etherradio en internetradio gaan altijd naast elkaar bestaan, al was het alleen nog maar voor de veiligheid. Bij grote calamiteiten zullen radionetwerken altijd robuuster blijken dan het internet.

Ja, de toekomst van radio zal hybride zijn, maar de ether zal altijd minimaal 70 procent van het luistervolume blijven behouden. Het internet is ideaal voor niche-radio’s, maar de commerciële leefbaarheid wordt nog een enorme uitdaging. Het internet zelf blijft bovendien nog minstens de eerstvolgende tien jaar te onstabiel, plus zal de politiek de internetoperatoren nooit de exclusiviteit toevertrouwen op vlak van radio en tv.

Trouwens, en als uitsmijter: ook op de eerste reguliere (al dan niet commerciële) uitzendingen via 5G wordt het in Europa wellicht nog een jaar of vijf wachten. Let wel: ik heb het hier over ‘broadcast’ via 5G (één naar allen), dus niet over streaming (één op één).

---